Σάββατο, Νοεμβρίου 21, 2009

Διδάσκοντας την ασφάλεια στη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών

0 σχόλια. Σχολιάστε
Από εδώ.


Από το www.savemitsos.gr


Οι τα ψηφιακά μέσα θεωρούνται σήμερα αναπόσπαστο τμήμα της ζωής μας και η ικανότητα χρήσης τους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά μας, τη θέση μας μέσα στην κοινωνία και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Αρκετοί είναι οι φίλοι της τεχνολογίας που παραθέτουν με ενθουσιασμό τα οφέλη που αποκομίζουν όσοι αξιοποιούν τις δυνατότητες των ψηφιακών μέσων και κυρίως των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του παγκόσμιου ιστού και ενθαρρύνουν την επέκταση του κοινωνικού κύκλου μέσω των κοινωνικών δικτύων (π.χ. facebook), την εκπαίδευση μέσω υπολογιστή ή/και από απόσταση, τη χρήση ζωντανών συνομιλιών για την επικοινωνία με απομακρυσμένα πρόσωπα, την οργάνωση της δουλειάς μας με το λογισμικό γραφείου (π.χ. word), την ενίσχυση της εκπαίδευσης με σύγχρονο εξοπλισμό (π.χ. διαδραστικοί πίνακες) και λογισμικό, κ.α. πολλά. Από την άλλη πλευρά, εξ' ίσου πολλοί, αν όχι περισσότεροι, είναι εκείνοι που κρατούν σοβαρές επιφυλάξεις όσον αφορά τις ψηφιακές τεχνολογικές εξελίξεις. Προειδοποιούν ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ο παγκόσμιος ιστός μπορούν να βλάψουν τους χρήστες τους, να προκαλέσουν απώλεια στον έλεγχο των προσωπικών στοιχείων, να φέρουν ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες σε επαφή με κακόβουλους ανθρώπους ή ακατάλληλη πληροφορία, να αποτελέσουν πεδίο για απάτες, κλοπές πιστωτικών καρτών, να μετατραπούν σε κανάλια διάδοσης παραπλανητικών ειδήσεων, να καταλήξουν αντικείμενο εθισμού για τους νέους, κ.α. Οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να κρατήσουν μία θέση ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα. Οι πιο σώφρονες προσπαθούν να συνθέσουν τις δύο απόψεις, ώστε να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τα ψηφιακά μέσα ενώ ταυτόχρονα προστατεύονται από τους κινδύνους που τα συνοδεύουν.

Ιδιαίτερα σημαντική σε αυτό το θέμα είναι η θέση του εκπαιδευτικού στην πληροφορική και τις δεξιότητες χειρισμού των ψηφιακών μέσων, είτε αυτός εργάζεται στη δημόσια ή ιδιωτική υποχρεωτική εκπαίδευση, είτε στην εκπαίδευση ενηλίκων, είτε στις ιδιωτικές σχολές πληροφορικής. Ο εκπαιδευτικός αυτός καλείται να μεταδώσει στους εκπαιδευόμενους τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις ώστε να χρησιμοποιήσουν σωστά τα νέα μέσα. Είναι, λοιπόν, δική του ευθύνη να εφοδιάσει τους μαθητές με εκείνες τις γνώσεις και τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να διαγνώσουν έγκαιρα και να προλάβουν τους κινδύνους που καιροφυλακτούν στο διαδίκτυο, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα, ακριβώς όπως είναι και δική του ευθύνη να δώσει κίνητρα στους μαθητές για να χρησιμοποιήσουν με τον κατάλληλο τρόπο τα ψηφιακά μέσα.

Ένα πρόγραμμα διδασκαλίας στη χρήση των ψηφιακών μέσων, λοιπόν, θα πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στα δύο άκρα: από τη μία πλευρά οι μαθητές θα πρέπει να ενθουσιάζονται με τα ψηφιακά εργαλεία και από την άλλη θα ενημερώνονται για τους κινδύνους από τους οποίους πρέπει να προφυλαχθούν. Κάθε ενότητα δεξιοτήτων που διδάσκονται θα πρέπει να συνοδεύεται από πιθανούς κινδύνους και τις προφυλάξεις που θα πρέπει να λαμβάνουν. Τίποτα δεν θα πρέπει να απαγορευθεί εντελώς, η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο, κι ως τέτοιο θα πρέπει να διδαχθεί. Οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν πως να το χρησιμοποιούν σωστά, καθώς και τις συνέπειες της επιπόλαιας ή απρόσεκτης χρήσης.

Η πολιτεία θα πρέπει πολύ σύντομα να λάβει μέτρα ώστε η ισορροπημένη διδασκαλία σε θέματα ασφάλειας στη χρήση των ψηφιακών μέσων να αποτελέσει σύντομα βασική παράμετρο των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας της πληροφορικής. Με κάποιο τρόπο, επίσης, θα πρέπει να περιληφθούν αυτές οι αρχές και στη διδασκαλία δεξιοτήτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και πληροφορικής που πιστοποιούνται από ιδιωτικούς φορείς (π.χ. ECDL). Τόσο η δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση όσο και η ιδιωτική βιομηχανία πιστοποιήσεων έχουν κάνει πολύ λίγα οργανωμένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα να στηρίζονται περισσότερο στις πρωτοβουλίες ορισμένων εκπαιδευτικών ή εκπαιδευτικών μονάδων.

Ωστόσο, ο εμπλουτισμός των υπαρχόντων προγραμμάτων εκπαίδευσης και η συνειδητοποίηση των εκπαιδευτικών ίσως να μην επαρκούν ως μέτρα για τη συνολική αντιμετώπιση των κινδύνων που συνοδεύουν την εποχή της πληροφορικής και των επικοινωνιών, καθώς αφορούν μία μερίδα, μόνο των ανθρώπων που επηρεάζονται. Υπάρχουν, επομένως, κάποιες σημαντικές κατηγορίες ανθρώπων που, ενώ χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα και εκτίθενται στους σχετικούς κινδύνους, δεν έχουν τον τρόπο να διδαχθούν τον τρόπο προστασίας τους από αυτούς. Η πλέον σημαντική και ευαίσθητη κατηγορία είναι αυτή των μαθητών του δημοτικού.

Τα παιδιά του δημοτικού χρησιμοποιούν, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, διάφορα ψηφιακά μέσα όπως ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τον παγκόσμιο ιστό ή και κινητά τηλέφωνα. Ωστόσο, το αναλυτικό πρόγραμμα στο δημοτικό σχολείο προβλέπει ελάχιστα πράγματα για τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων πληροφορικής και, κυρίως, για τους κινδύνους από τους οποίους πρέπει να προστατευθούν τα παιδιά. Η ελάχιστη επαφή των παιδιών με ένα οργανωμένο πρόγραμμα πληροφορικής πραγματοποιείται μόνο σε ορισμένες ώρες στα ολοήμερα τμήματα, τα οποία οι μαθητές παρακολουθούν προαιρετικά, ενώ δεν λειτουργούν ούτε σε όλα τα σχολεία ούτε σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές. Αλλά ακόμα και στα ολοήμερα, οι εκπαιδευτικοί της πληροφορικής έχουν ελάχιστη έως καθόλου καθοδήγηση με αποτέλεσμα τα μαθήματά τους να είναι ανοργάνωτα και ανόμοια από σχολείο σε σχολείο. Το αποτέλεσμα είναι οι μαθητές του δημοτικού να εκτίθενται σε έναν ολόκληρο πολύπλοκο κόσμο που δεν έχουν την ψυχική δύναμη και καλλιέργεια να αντιμετωπίσουν μόνοι τους.

Ο μεγαλύτερος φόβος όσων ασχολούνται με την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι το πως οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στους μαγικούς κόσμους του παγκόσμιου ιστού μπορούν να επηρεάσουν τα μικρά παιδιά. Το ακατάλληλο περιεχόμενο (βία, πορνογραφία, κλπ.), ο κίνδυνος του εθισμού και η πιθανότητα επικοινωνίας με κακόβουλους ανθρώπους είναι οι κύριες ανησυχίες των γονέων και των εκπαιδευτικών. Ευχόμαστε οι επιφυλάξεις τους να μετατραπούν σε δράσεις που θα βοηθήσουν στην προσπάθεια να μετατραπεί ο κόσμος της κοινωνίας της πληροφορίας σε έναν ασφαλή κόσμο, ανοιχτό σε όλους.

Πηγές:
Ελληνικός Κόμβος για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Safer Internet:
http://www.saferinternet.gr

Δράση ενημέρωσης του SaferInternet "Σώστε το Μήτσο"
http://www.saferinternet.gr/Default.aspx?tabid=272
http://www.savemitsos.gr/

Γραμμή Καταγγελιών για Ακατάλληλο Περιεχόμενο στον Παγκόσμιο Ιστό
http://www.safeline.gr

Δευτέρα, Νοεμβρίου 16, 2009

Ο ρόλος του πληροφορικού στην εκπαίδευση

0 σχόλια. Σχολιάστε
Από εδώ.

Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ένας άτυπος διάλογος σχετικά με την αξιοποίηση των μέσων πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαίδευση. Το ζήτημα έχει πολλές διαστάσεις και μπορεί να ιδωθεί από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μερικά από τα πιο σημαντικά ζητήματα που αφορούν στο συγκεκριμένο θέμα βρίσκονται, ακόμα, σε επίπεδο σχεδιασμού ή ιδεών. Αρκετές, ωστόσο, πτυχές της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχουν άμεσο πρακτικό ενδιαφέρον και συνδέονται με προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εμπλεκόμενοι με την εκπαίδευση (εκπαιδευτικοί, γονείς, κλπ.). Και στις δύο περιπτώσεις, οι πληροφορικοί που ασχολούνται με την εκπαίδευση λειτουργούν ως μοχλοί για την ομαλή είσοδο των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ο ρόλος των πληροφορικών στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί θέμα συζήτησης στην οποία πρέπει κανείς να λάβει υπόψιν του αρκετούς παράγοντες. Κατ' αρχήν, οι πληροφορικοί είναι φορείς τεχνογνωσίας, και ως τέτοιοι μπορούν αν βοηθήσουν τα μέγιστα τόσο τους άλλους εκπαιδευτικούς όσο και το σύνολο των εκπαιδευτικών δομών ώστε να αφομοιώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις νέες τεχνολογίες. Κατά δεύτερον, οι πληροφορικοί είναι οι μόνοι που έχουν το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο για τη διδασκαλία της πληροφορικής ως σύνολο δεξιοτήτων αλλά και ως επιστήμη. Κατά τρίτον, οι πληροφορικοί θα μπορούσαν να καλύψουν αρκετές από τις ανάγκες των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού συστήματος σε υποδομή (μηχανογράφηση, δικτύωση, τεχνική υποστήριξη, κλπ.). Το ποιοι από αυτούς τους ρόλους θα καλυφθούν από ποιους ανθρώπους, είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την πολιτεία και τους ίδιους τους πληροφορικούς.

Ο ρόλος του τεχνικού δεν έχει ενδιαφέρον σαν θέμα συζήτησης, καθώς δεν αφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία αυτή καθ' εαυτή, αλλά στην υλικοτεχνική υποδομή του εκπαιδευτικού συστήματος. Από καθαρά τεχνική σκοπιά, η υποδομή αυτή δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο σε σχέση με την υποδομή οποιουδήποτε άλλου συστήματος της ίδιας κλίμακας.

Ο ρόλος του φορέα τεχνογνωσίας, από την άλλη, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο πληροφορικός συνεργάζεται με τους ανθρώπους που σχεδιάζουν και εποπτεύουν, κεντρικά ή σε περιφερειακό επίπεδο, το εκπαιδευτικό σύστημα, να καταθέσει τη γνώμη και τη γνώση του μαζί με αυτές των παιδαγωγών και των συμβούλων και να συμμετέχει στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων που προωθούν την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Αυτό ήδη συμβαίνει σε κάποιο βαθμό, καθώς αρκετοί πληροφορικοί συμμετέχουν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων καθώς και στις σχετικές δραστηριότητες του υπουργείου παιδείας ή του παιδαγωγικού ινστιτούτου.

Επιπλέον, ο πληροφορικός μπορεί να βρίσκεται μέσα στο σχολείο και δίπλα στο δάσκαλο ή τον εκπαιδευτικό ειδικότητας, βοηθώντας τον στο έργο του μέσα στην τάξη ή κατά την προετοιμασία. Ευθύνη του πληροφορικού μπορεί να είναι να βρει λύσεις και να αντιμετωπίσει προβλήματα, αλλά και να προτείνει ιδέες και τρόπους αξιοποίησης των τεχνολογιών στο κάθε μάθημα. Για παράδειγμα, ο πληροφορικός μπορεί να αναζητήσει και να προτείνει στο φιλόλογο κατάλληλους τίτλους λογισμικού που θα φανούν χρήσιμοι στο μάθημά του, και να του υποδείξει τους τρόπους με τους οποίους αυτοί οι τίτλοι μπορούν να αξιοποιηθούν. Ο τρόπος ένταξής τους στο μάθημα είναι πάντοτε ευθύνη του φιλολόγου (ή του εκάστοτε εκπαιδευτικού), αλλά ο πληροφορικός μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο αρωγό. Η πρόταση αυτή αποτελεί, άλλωστε, αίτημα αρκετών εκπαιδευτικών που θεωρούν ότι η εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες δεν αρκεί, καθώς η κοινωνία αφομοιώνει τις τεχνολογικές εξελίξεις με ταχύτερους ρυθμούς από τα σχετικά σεμινάρια με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να μένουν πάντοτε πίσω από τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Ο πλέον ενδιαφέρον ρόλος για έναν πληροφορικό είναι αυτός του εκπαιδευτικού. Η πληροφορική είναι μία στιβαρή επιστήμη με πληθώρα σημαντικών και πρακτικών εφαρμογών στην καθημερινή μας ζωή. Οι βασικές δεξιότητες στην πληροφορική αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του βασικού γραμματισμού ενός Ευρωπαίου πολίτη, ενώ η εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο της πληροφορικής αποτελεί μέρος της βασικής μόρφωσης ενός καλλιεργημένου ανθρώπου. Σίγουρα οι πληροφορικοί είναι οι μόνοι επιστήμονες που μπορούν να καλύψουν γνωστικό το αντικείμενο της πληροφορικής ως επιστήμη. Παράλληλα, οι πληροφορικοί είναι οι πλέον αρμόδιοι να διδάξουν τις βασικές δεξιότητες στη χρήση Η/Υ και του διαδικτύου, καθώς γνωρίζουν αυτές τις δεξιότητες με τρόπο πολύ πιο ουσιαστικό απ' ό,τι τις κατέχει ένας έμπειρος χρήστης που δεν έχει υπόβαθρο στην επιστήμη της πληροφορικής. Επιπλέον, ένας πληροφορικός με επιστημονικές βάσεις είναι ικανός να διδάξει οποιαδήποτε δεξιότητα, όσο μοντέρνα κι αν είναι, αφού οι γνώσεις του είναι βαθύτερες και ουσιαστικότερες. Έτσι, θα είναι ικανός να διδάσκει δεξιότητες πληροφορικής, ακόμα κι όταν αυτές εκσυγχρονίζονται ή αλλάζουν ριζικά.

Το τελευταίο ζήτημα σχετικά με το ρόλο του πληροφορικού στην εκπαίδευση είναι το κατά πόσο ένας πληροφορικός είναι παιδαγωγικά καταρτισμένος. Τα ανώτατα ιδρύματα πληροφορικής στην Ελλάδα έχουν συχνά κάποια παιδαγωγικά μαθήματα στο πρόγραμμα σπουδών τους, περίπου όσα έχουν και τα περισσότερα προγράμματα σπουδών των σχολών ειδικοτήτων (π.χ. μαθηματικοί, φυσικοί, κλπ.). Από αυτή την άποψη, λοιπόν, έχουν τόση ανάγκη την παιδαγωγική κατάρτιση όση και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πάντως, το ζήτημα της παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών είναι σημαντικό και θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί συνολικά και με ευθύνη απέναντι στο εκπαιδευτικό σύστημα και τα παιδιά που εκπαιδεύει, χωρίς να υιοθετούνται συντεχνιακές λογικές. Σε τελική ανάλυση, η παιδαγωγική κατάρτιση των πληροφορικών είναι απαραίτητη, αν θέσουμε ως πρώτο στόχο την ποιότητα της παιδείας.

Συνοψίζοντας, οι πληροφορικοί διαδραματίζουν και μπορούν να διαδραματίσουν πολλούς και διαφορετικούς ρόλους μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό αποτελεί επιθυμία των πληροφορικών, απαίτηση μεγάλης μερίδας εκπαιδευτικών και αίτημα των καιρών. Η προσέγγιση πληροφορικών και εκπαιδευτικών απαιτεί προσπάθεια και από τις δύο πλευρές, κι η προσπάθεια αυτή πρέπει να καταβληθεί. Ο χώρος της εκπαίδευσης έχει μεγάλη ανάγκη την τεχνογνωσία των εκπαιδευτικών που θα οδηγήσει τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς στον στόχο της ποιότητας μέσα από τις λεωφόρους της επικοινωνίας και της γνώσης που μόνο με το όχημα των νέων τεχνολογιών μπορεί κανείς να διασχίσει.

Πηγές:
Τα προγράμματα σπουδών για την πληροφορικής στην υποχρεωτική εκπαίδευση
http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=1

Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας
http://www.epe.org.gr/

Πανελήνια Ένωση Καθηγητών Πληροφορικής Β’βάθμιας Εκπαίδευσης
http://www.pekap.gr/

Δευτέρα, Νοεμβρίου 09, 2009

Η εξέλιξη του εκπαιδευτικού λογισμικού

0 σχόλια. Σχολιάστε
Ο όρος "εκπαιδευτικό λογισμικό" αφορά σε εφαρμογές ηλεκτρονικού υπολογιστή που χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση εκπαιδευτικών αναγκών και την επίτευξη παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών στόχων. Αρκετές εφαρμογές γενικής χρήσης (κειμενογράφος, λογιστικά φύλλα, ζωγραφική, κ.α.) μπορούν να εξυπηρετήσουν (και εξυπηρετούν) εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ωστόσο, υπάρχει και μια μεγάλη ποικιλία τίτλων εκπαιδευτικού λογισμικού και ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών που έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για εκπαιδευτική χρήση.

Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση ξεκίνησε στις προηγμένες χώρες από τη δεκαετία του '60. Στη χώρα μας, όμως, μόλις τη δεκαετία του '90 εμφανίστηκαν οι πρώτοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στα σχολεία, ενώ την ίδια, περίπου, περίοδο οι οικιακοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές έκαναν την εμφάνισή τους, σποραδικά στην αρχή, αλλά με αυξανόμενους ρυθμούς. Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 οι κάτοχοι ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορούσαν να βρουν αρκετούς τίτλους εκπαιδευτικού λογισμικού στα ράφια των καταστημάτων.

Μπορούμε να χωρίσουμε την ιστορία του εκπαιδευτικού λογισμικού σε τρεις περιόδους. Τα CD-ROM της δεκαετίας του ΄90 χαρακτηρίζουν την πρώτη εποχή του εκπαιδευτικού λογισμικού. Ακολούθησε η δεύτερη εποχή, με λογισμικό που συνεργάζεται με κατάλληλες συσκευές και είναι ανοιχτό ως προς το περιεχόμενο. Στην τρίτη εποχή, που ζούμε τώρα, το λογισμικό προσφέρεται περισσότερο στη μορφή της διαδικτυακής υπηρεσίας και έχει περισσότερα επικοινωνιακά χαρακτηριστικά.

Στην πρώτη περίοδο του εκπαιδευτικού λογισμικού (δεκαετία ΄90) τα πιο πολλά λογισμικά ήταν κλειστά ως προς το περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τίτλος λογισμικού έφερε συγκεκριμένο περιεχόμενο, όπως ακριβώς ένας τίτλος βιβλίου περιέχει ένα συγκεκριμένο κείμενο. Έτσι, για παράδειγμα, μπορούσε κανείς να βρει σε μορφή CD-ROM κάποιες εγκυκλοπαίδειες ή CD με γρίφους και μαθηματικά παιχνίδια. Ορισμένα παιχνίδια, εξ' άλλου, σχεδιάζονταν έτσι ώστε να έχουν εκπαιδευτική αξία. Οι περισσότεροι από τους τίτλους που μοίρασε το Υπουργείο Παιδείας στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης την περασμένη χρονιά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Συνήθως οι τίτλοι αυτοί παρουσιάζουν κάποιον ήρωα που καθοδηγείται από το παιδί μέσα από κάποιες περιπέτειες - εκπαιδευτικά παιχνίδια. Σε άλλες περιπτώσεις, το λογισμικό περιέχει ταινίες και εποπτικό υλικό ή εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες στις οποίες ο μαθητής μπορεί να ανατρέξει, ή μπορούν να προβληθούν και να χρησιμοποιηθούν ομαδικά από όλη την τάξη.

Το πλεονέκτημα αυτού του τύπου λογισμικού είναι η ευκολία χρήσης από τους εκπαιδευτικούς. Η λογική του είναι πολύ κοντά σε αυτήν του βιβλίου. Το υλικό είναι συγκεκριμένο, έχει αρχή μέση και τέλος, κι ένας εκπαιδευτικός μπορεί να γνωρίζει ολόκληρο το περιεχόμενό του (αν το παρακολουθήσει ολόκληρο). Ουσιαστικά είναι ένα βιβλίο που μπορεί κανείς να μετακινήσει τους χαρακτήρες του ή ένα βιβλίο με μουσική και βίντεο.

Η κλειστότητα είναι, ταυτόχρονα, και το μεγάλο μειονέκτημα αυτών των λογισμικών. Τα εργαλεία αυτού του τύπου εγκλωβίζουν τους μαθητές στο μύθο της "διδακτέας ύλης", δηλαδή την λανθασμένη αίσθηση ότι ένα γνωστικό αντικείμενο καλύπτεται αν κάποιος γνωρίζει την "ύλη" που περιέχει το βιβλίο ή τα βιβλία του σχολείου. Αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί ως "ένα ακόμα βιβλίο", τότε δεν την αξιοποιούμε ούτε σωστά, ούτε πλήρως. Εξ' άλλου, αυτού του τύπου τα λογισμικά έκαναν τους εκπαιδευτικούς να συγχέουν την έννοια του εκπαιδευτικού λογισμικού με την έννοια του ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Σε αυτούς τους τίτλος το λογισμικό και το υλικό ταυτίζονταν, αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον, κι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να το γνωρίζουν.

Τα μειονεκτήματα των εκπαιδευτικών CD-ROM σε συνδυασμό με την πρόοδο της τεχνολογίας των περιφερειακών και των φορητών συσκευών οδήγησε στη δεύτερη εποχή του εκπαιδευτικού λογισμικού, που χρονικά τοποθετείται από το τέλος της δεκαετίας του '90 έως και σήμερα. Σε αυτή την περίοδο άρχισαν να χρησιμοποιούνται συστηματικά στην εκπαίδευση συσκευές όπως ο ψηφιακός προβολέας ή ο διαδραστικός πίνακας, αντικαθιστώντας τους προβολείς διαφανειών - slides και τους παραδοσιακούς μαυροπίνακες. Αυτό συνέβη πρώτα στις προηγμένες χώρες, και σταδιακά φτάνει και στη χώρα μας.

Οι τίτλοι που εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ΄00 είναι, συνήθως, ανοιχτοί ως προς το περιεχόμενό τους και χρησιμοποιούνται ευρύτατα ακόμα και σήμερα. Το λογισμικό απεγκλωβίστηκε από τα δεσμά της πεπερασμένης διδακτέας ύλης, και οι νέοι τίτλοι σχεδιάστηκαν έτσι ώστε είτε να αφορούν σε ένα ολόκληρο γνωστικό αντικείμενο, είτε να λειτουργούν ως εργαλεία γενικής εκπαιδευτικής χρήσης. Αντί το λογισμικό να λειτουργεί σαν βιβλίο με ήχο και εικόνα, χρησιμοποιείται πλέον για την κατασκευή εκπαιδευτικού υλικού, είτε για την διευκόλυνση της χρήσης συγκεκριμένων συσκευών που εντάσουν οι εκπαιδευτικοί στη δουλειά τους (π.χ. διαδραστικός πίνακας, προβολέας).

Για παράδειγμα, κατασκευάστηκε λογισμικό για τη γεωμετρία (π.χ. το Geometers SketchPad), το οποίο δεν περιέχει παραδείγματα ή ασκήσεις. Ωστόσο, με αυτό ο εκπαιδευτικός μπορεί να σχεδιάσει παραδείγματα και ασκήσεις ή να ζωντανέψει (animation) στην τάξη κάποιο σχηματισμό ή κατασκευή. Και όχι μόνο αυτό, αλλά μπορεί να εμπλέξει σε αυτή τη δημιουργική εργασία και τους μαθητές του (σε αντίθεση με τον παθητικό ρόλο στον οποίο τους καθήλωναν οι παλαιότεροι τίτλοι). Σε ένα άλλο παράδειγμα, το ειδικό συνοδευτικό λογισμικό για διαδραστικούς πίνακες (π.χ. το SMART Notebook) δεν περιέχει τίποτα σχετικό με το αναλυτικό πρόγραμμα του παιδαγωγικού ινστιτούτου, ωστόσο με αυτό σαν εργαλείο μπορεί κανείς να μετατρέψει ολόκληρο αυτό το υλικό σε διαδραστική μορφή και να επιτρέψει στους μαθητές να αγγίζουν κυριολεκτικά τις λέξεις, τις εικόνες, κλπ. Επιπλέον, με το ίδιο λογισμικό ο δάσκαλος μπορεί να κρατάει "ιστορικό" όλης της διδακτικής διαδικασίας.

Κύριο πλεονέκτημα αυτής της περιόδου είναι οι πολύ μεγάλες δυνατότητες που δίνονται στον εκπαιδευτικό. Οι εκπαιδευτικοί τίτλοι της δεκαετίας του '00 μπορούν να γίνουν η βάση για την παραγωγή εκπαιδευτικών θαυμάτων, αρκεί να υπάρχει όρεξη, δημιουργικότητα και φαντασία. Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία να απελευθερωθεί από την κατάρα της μίας και περιορισμένης ύλης, και να συντονιστεί με τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις που θέλουν το μαθητή να ανακαλύπτει και να χτίζει μόνος του τη γνώση (εποικοδομισμός). Τέλος, οι νέοι τίτλοι λογισμικού αυξάνουν το βαθμό αλληλεπίδρασης και ενθαρύνουν τη δημιουργική συμμετοχή των μαθητών, συμβαδίζοντας, έτσι, με τις νεότερες παιδαγωγικές θεωρίες.

Το μεγάλο μειονέκτημα αυτών των τίτλων είναι η δυσκολία εκμάθησης και χρήσης τους. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο σε κάθε έναν από αυτούς, να εντοπίσει αυτόν που του ταιριάζει, να πειραματιστεί, να δοκιμάσει. Συνήθως είναι αδύνατο να αξιοποιήσει κανείς όλες τις δυνατότητες ενός και μόνου λογισμικού αυτής της κατηγορίας. Οι πιο σώφρονες χρήστες είναι ικανοποιημένοι αν χρησιμοποιούν μόνο τα βασικά χαρακτηριστικά. Φαίνεται ότι είναι λάθος να παρέχονται μαζεμένες τόσες πολλές δυνατότητες αν οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν προετοιμαστεί να τις αξιοποιήσουν.

Στην τρίτη περίοδο, που μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ξεκίνησε περίπου πριν από πέντε χρόνια, δεν έχουμε μόνο τίτλους λογισμικού, αλλά υπηρεσίες και εφαρμογές. Το λογισμικό είναι κάτι που το τοποθετείς στον υπολογιστή σου και εκτελεί κάποιες λειτουργίες. Με τις διαδικτυακές υπηρεσίες, όμως, οι λειτουργίες αυτές είναι διαθέσιμες απ' ευθείας, μέσω διαδικτύου, χωρίς να χρειαστεί καμία ιδιαίτερη εγκατάσταση σε κάποιον υπολογιστή. Αυτές οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες ταυτόχρονα σε όλους, κοστίζουν πολύ λιγότερο και, αν σχεδιαστούν σωστά, είναι αρκετά εύχρηστες.

Το νέο χαρακτηριστικό αυτών των υπηρεσιών είναι οι δυνατότητες επικοινωνίας. Πρόκειται για εφαρμογές που μπορούν να προσφέρονται κεντρικά, π.χ. από τη διεύθυνση εκπαίδευσης ενός νομού, προς ένα σύνολο απομακρυσμένων χρηστών, π.χ. όλους τους εκπαιδευτικούς ή/και τους μαθητές του νομού. Επιπλέον, οι υπηρεσίες αυτές επιτρέπουν στους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν, να συζητήσουν, να εκφράσουν τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους και να λάβουν απαντήσεις και βοήθεια. Συχνά αυτές οι διαδικασίες οργανώνονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς ή τους μαθητές. Οι δυνατότητες επικοινωνίας σε αυτή την έκταση μπορούν να ωφελήσουν του εκπαιδευόμενους με πολλούς τρόπους (διάνοιξη οριζόντων, ερεθίσματα, ανάπτυξη επικοινωνιακών ικανοτήτων, πρόσβαση σε μεγαλύτερη ποικιλία πηγών, κ.α.)

Το πλεονέκτημα αυτών των τεχνολογιών είναι το πολύ χαμηλό κόστος τους και οι εκπληκτικές επικοινωνιακές τους δυνατότητες. Ακόμα κι αν η χρήση στην εκπαιδευτική διαδικασία αυτή καθεαυτή καθυστερήσει, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις υπηρεσίες για δική τους βοήθεια (π.χ. εύρεση υλικού). Επιπλέον, οι τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιούνται ήδη με μεγάλη επιτυχία στην εξ' αποστάσεως εκπαίδευση και την αυτο-εκπαίδευση.

Κύριο μειονέκτημα των δικτυακών εκπαιδευτικών εφαρμογών είναι η ανωριμότητα τους. Καθώς το μέσο είναι σχετικά πρόσφατο, όσον αφορά τη χρήση του στην Ελλάδα, οι διαθέσιμες εφαρμογές δεν έχουν καταλήξει σε μία ομοιογενή μορφή ούτε έχει ξεχωρίσει κάποια δομή οργάνωσης της πληροφορίας και των υπηρεσιών που να υπερτερεί ξεκάθαρα των άλλων. Επιπλέον, το χαμηλό κόστος επιτρέπει τη δημιουργία μεγάλου πλήθους τέτοιων εφαρμογών, με αποτέλεσμα ο χρήστης να κινδυνεύει να χαθεί σε μία θάλασσα εναλλακτικών επιλογών, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι, συνήθως, αρκετά πρόχειρες και φτωχές.

Οι αποκλεισμοί και οι αφορισμοί συνήθως δεν προσφέρουν κάτι στο χώρο της εκπαίδευσης. Όλοι οι τύποι λογισμικού μπορούν να βρουν τη θέση τους σε ένα καλοσχεδιασμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Εξ' άλλου, αυτό που χρειάζεται πάνω απ' όλα η εκπαίδευση είναι καλούς εκπαιδευτικούς, οι οποίοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν το δικό τους στυλ διδασκαλίας, στηριζόμενοι στους τίτλους που τους βοηθούν περισσότερο. Καλός εκπαιδευτικός δεν είναι αυτός που χρησιμοποιεί πολλούς τίτλους λογισμικού, αλλά αυτός που έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει σημαντικά το μάθημά του χρησιμοποιώντας όσα τεχνολογικά μέσα κρίνει ότι χρειάζεται. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια μόνο με έναν τρόπο: κάνοντας πιο εύχρηστη την τεχνολογία που υπάρχει και προσφέροντας συνεχώς νέες δυνατότητες. Η επιλογή αφήνεται πάντα στον εκπαιδευτικό.



Πηγές:
Το λήμα της Wikipedia για το εκπαιδευτικό λογισμικό
http://en.wikipedia.org/wiki/Educational_software

Εκπαιδευτική πύλη του ΥΠΕΠΘ με αρκετούς προτεινόμενους τίτλους λογισμικού και υπηρεσίες.
http://www.e-yliko.gr

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο παρέχει ελεύθερα μία συλλογή από λογισμικό κλειστού ως προς το περιεχόμενο.
http://www.pi-schools.gr/