Η συνεργατική εκπαίδευση

Ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης πραγματοποιείται στη βάση της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ένα από τα πιο καίρια ερωτήματα σε αυτή την προσπάθεια αφορά στην αξιοποίηση του διαδικτύου και των άλλων υπηρεσιών του διαδικτύου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Υπάρχουν, άραγε, εκπαιδευτικές μέθοδοι που επωφελούνται ουσιαστικά από τις δυνατότητες του διαδικτύου; Σίγουρα υπάρχουν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η ιδέα της συνεργατικής εκπαίδευσης. Ως όρος, μπορεί να περιλαμβάνει τα προγράμματα συνεργατικής μάθησης (π.χ. δύο ή περισσότερα σχολεία συμμετέχουν από κοινού σε ένα κατάλληλα συντονισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας), της συνεργασίας ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς (π.χ. συγκέντρωση υλικού από κοινότητες εκπαιδευτικών), κ.α. Σε κάθε περίπτωση, η συνεργατική εκπαίδευση αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες δυνατότητες που ανοίγονται στον εκπαιδευτικό κόσμο χάρη στη νέα τεχνολογία.

Ζητήσαμε από τη Βασιλική Νιάρου, εκπαιδευτικό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και Διεθνή Πρέσβη Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης στο πρόγραμμα eTwinning, να μας δώσει μερικά στοιχεία για τη συνεργατική εκπαίδευση, κυρίως μέσα από τις εμπειρίες της από το πρόγραμμα eTwinning, καθώς και για άλλες πτυχές του ζητήματος της συνεργατικής εκπαίδευσης και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στο χώρο της παιδείας.

Το eTwinning είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα συνεργατικής μάθησης. Σε αυτό συμμετέχουν πάνω από 2500 ελληνικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ε.Ε.:Τι είναι το eTwinning; Πως περίπου λειτουργεί και τι αντίκτυπο έχει στη δουλειά σας και στους μαθητές; Τι ρόλο παίζουν οι ΤΠΕ στην υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων;

Β.Ν.: Η Δράση eTwinning δημιουργήθηκε για να δώσει στους μαθητές της Ευρώπης την ευκαιρία να μάθουν συνεργατικά, να μοιραστούν τις ιδέες τους και να δημιουργήσουν νέες φιλίες. Από το Νοέμβριο του 2004, αποτελεί μία από τις δράσεις του προγράμματος eLearning της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η επίσημη έναρξή της έγινε στις 14/01/2005. Στα πλαίσιά της, σχολεία από δύο ή περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, κάνοντας χρήση των ΤΠΕ, συνεργάζονται ώστε να αποκομίσουν παιδαγωγικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη. Ευρωπαίοι μαθητές με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών του σχολείου τους, συμμετέχουν σε κοινές εκπαιδευτικές εργασίες με κάποιο σχολείο από άλλη ευρωπαϊκή χώρα, μαθαίνοντας τη σχολική και κοινωνική κουλτούρα άλλων χωρών και εξασκώντας τις δεξιότητες τους στις ΤΠΕ.

Το eTwinning έχει βασικό στόχο να βελτιώσει την παιδαγωγική διαδικασία, προσθέτοντας αξία στη μάθηση, ενώ ταυτόχρονα ξεπερνώντας τη στενή έννοια της θεματικής συνεργασίας των σχολείων, στοχεύει σε μια πλήρη και συστηματική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα: μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές, σχολικές τάξεις, διευθύνσεις σχολικών μονάδων. Η αδελφοποίηση του σχολείου μπορεί να γίνει με αφορμή την αδελφοποίηση πόλεων, ανταλλαγές μαθητών / εκπαιδευτικών ή την επιθυμία για μια νέα συνεργασία που θα ενδυναμώσει την έννοια της ευρωπαϊκής διάστασης στο σχολείο. Η αδελφοποίηση διευθυντών μπορεί να είναι μια συνεργασία αμοιβαίας κατάρτισης σε θέματα σχολικής οργάνωσης. Η αδελφοποίηση εκπαιδευτικών μπορεί να αφορά στην επιλογή ενός θεματικού ή διαθεματικού προγράμματος από δύο ή περισσότερους εκπαιδευτικούς σε διαφορετικές χώρες ή και στην αμοιβαία κατάρτιση σχετικά με τη μεθοδολογία, την παιδαγωγική, την χρήση των ΤΠΕ ή τη διδασκαλία. Η αδελφοποίηση μπορεί να βασιστεί επίσης σε δραστηριότητες, όπως συναυλίες, αγώνες, εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις.

Ένας ακόμα στόχος του eTwinning, είναι να βελτιώσει τις γνώσεις των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ ώστε να τις ενσωματώσουν στη διδασκαλία. Ταυτόχρονα προσφέρει στον εκπαιδευτικό ένα μέσο για να προκαλέσει το ενδιαφέρον των μαθητών του, για να ενημερωθεί για τα εκπαιδευτικά συστήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, για να ανταλλάξει παιδαγωγικές ιδέες με άλλους Ευρωπαίους εκπαιδευτικούς, για να ενισχύσει τις γνώσεις του σε ένα συγκεκριμένο θέμα, να εξασκήσει τις γνώσεις του στις ξένες γλώσσες, να βελτιώσει τη μέθοδο διδασκαλίας του. Έτσι, προωθείται η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, καθώς η ώσμωση συστημάτων, απόψεων και πρακτικών, σε συνδυασμό με τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων, παρακινεί τους εκπαιδευτικούς στη δουλειά τους.

Ειδικότερα, πάνω στο θέμα της Συνεργατικής μάθησης, θα ήθελα να τονίσω ότι τα Προγράμματα eTwinning προϋποθέτουν ακριβώς αυτόν τον τρόπο συνεργασίας, καθώς αφορούν συνεργασίες ομάδων μαθητών και καθηγητών πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα και παρέχουν μια θαυμάσια ευκαιρία για την υλοποίηση ευχάριστης και αυθεντικής συνεργατικής μάθησης στη σχολική πραγματικότητα, χωρίς να απαιτείται πληθώρα πηγών και μέσων, χρησιμοποιώντας τις ΤΠΕ για να ενισχύσουν και να βελτιώσουν τη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Οι μαθητές μαθαίνουν να επικοινωνούν με άλλους Ευρωπαίους μαθητές, να κάνουν πλάνα και επιλογές, να παίρνουν αποφάσεις από κοινού, να επιχειρηματολογούν και να συμβιβάζονται. Μεταβαίνουν έτσι από τη μηχανική αναπαραγωγή γνώσεων στη δημιουργική μάθηση. Επιπλέον οι ΤΠΕ παρέχουν αμεσότητα στην επικοινωνία και δυνατότητα συνεργασίας των απομακρυσμένων σχολείων. Η χρήση τους προσφέρει επιπλέον κίνητρο για μάθηση στους μαθητές. Το eTwinning παρέχει ηλεκτρονικά εργαλεία για όλα τα στάδια μιας συνεργασίας, εύχρηστα και επικοινωνιακά ασφαλή, προάγοντας μάλιστα με τον καλύτερο τρόπο την κοινωνική δικτύωση μέσα σε αυτό το ασφαλές περιβάλλον. Έτσι μαθητές και καθηγητές μπορούν να έρθουν σε επαφή με τις ΤΠΕ, καλύτερα και αποδοτικότερα.

Ε.Ε.:Τι δυνατότητες προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών στην εύρεση και σύνταξη εκπαιδευτικού υλικού, στην προετοιμασία για το μάθημα, κλπ.;

Β.Ν.: Πριν αρκετά χρόνια, ως πρωτοδιόριστη καθηγήτρια, θυμάμαι ότι είχα δαπανήσει πολύ χρόνο για να καταφέρω να εντοπίσω μέσα στο χάος του Διαδικτύου, υλικό που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω στην τάξη μου. Το υλικό αυτό ή θα βρισκόταν σε δικτυακούς τόπους του εξωτερικού με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζω προβλήματα με το θέμα της ξένης γλώσσας από τους μαθητές μου, ή υλικό που αντιστοιχούσε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και απαιτούσε πολλές αλλαγές για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί μέσα σε μία τάξη Λυκείου. Σήμερα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά προς το καλύτερο. Από τη μία πλευρά, η Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη έχει να προσφέρει τα εκπαιδευτικά λογισμικά από τα έργα Οδύσσεια και Πλειάδες και τα «ολοκληρωμένα εκπαιδευτικά πακέτα» με έτοιμα σενάρια για εκπαιδευτικές δραστηριότητες, αλλά και ένα μεγάλο αριθμό από εγκεκριμένες δραστηριότητες, σενάρια και σχέδια μαθημάτων, καθώς και ένα μεγάλο αριθμό από προτεινόμενες πηγές στο Διαδίκτυο όπου ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να βρει κάτι που θα τον βοηθήσει στην προετοιμασία και υλοποίηση του μαθήματος του.

Από την άλλη, όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και μάλιστα όχι ειδικότητας Πληροφορικής, αρχίζουν να χρησιμοποιούν διάφορα εργαλεία προκειμένου να δημιουργήσουν μόνοι τους το εκπαιδευτικό υλικό που χρειάζονται. Και γιατί όχι. Πρόσφατα (Απρίλιος) σε εκπαιδευτικό συνέδριο στο Βόλο, με χαρά διαπίστωσα ότι νέοι δάσκαλοι, με απλά εργαλεία όπως Λογισμικό Παρουσιάσεων, είχαν δημιουργήσει απλές δραστηριότητες για να διδάξουν στους μαθητές τους έννοιες Φυσικής. Σήμερα είναι πολύ απλό να βρει κανείς στο Διαδίκτυο και να χρησιμοποιήσει Ελεύθερο Λογισμικό που θα του επιτρέψει να δημιουργήσει από την πιο απλή μέχρι την πιο σύνθετη δραστηριότητα, φτιαγμένη σύμφωνα με τα μέτρα και τις ανάγκες της τάξης του και φυσικά κάθε χρόνο να την εμπλουτίζει ή να την τροποποιεί. Μπορεί την πρώτη φορά να φανεί κάπως δύσκολο ή χρονοβόρο, το σίγουρο είναι όμως ότι αυτός ο κόπος θα αποσβεστεί. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι είναι πολύ σημαντικό να πειστούν οι εκπαιδευτικοί να μοιράζονται αυτή τη δουλειά τους, ενώ ταυτόχρονα θα διαφυλάσσονται τα πνευματικά τους δικαιώματα πάνω στη δουλειά αυτή. Έτσι ο καθένας από εμάς να μη χρειάζεται να «ξανα-ανακαλύπτει τον τροχό» κάθε φορά που θα θέλει κάτι συγκεκριμένο, αλλά να μπορεί να το εντοπίσει σε μία δεξαμενή υλικού στην οποία θα συνεισφέρουν όλοι. Η Εκπαιδευτική Πύλη μπορεί να λειτουργήσει σαν μια τέτοια δεξαμενή και σε αυτόν τον τομέα είχα επικεντρώσει όταν εργαζόμουν εκεί ως εξωτερική συνεργάτης τα προηγούμενα χρόνια.

Ε.Ε.:Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη χώρα μας;

Β.Ν.: Τα τελευταία χρόνια είναι ιδιαίτερα «της μόδας» η κοινωνική δικτύωση. Οι εκπαιδευτικοί ευαισθητοποιημένοι σε θέματα επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων, έχουν εδώ και καιρό ενεργοποιηθεί προς την κατεύθυνση αυτή, δημιουργώντας διαδικτυακές κοινότητες σε απλές μορφές αρχικά, μέσα από Πύλες εκπαιδευτικών θεμάτων όπου μέσα σε forum μπορούσαν να καταθέσουν τους προβληματισμούς τους και να ανταλλάξουν απόψεις, για να φτάσουμε σήμερα σε πιο επίσημες δομές π.χ. στην Ελληνική Εκπαιδευτική Διαδικτυακή Κοινότητα (ΔΕΕΚ) του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, στα ειδικά forum των επιτροπών βαθμολογικών κέντρων για το σχολιασμό των θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων, on-line κοινότητες κατά ειδικότητα, on-line κοινότητες για συγκεκριμένες δράσεις όπως το eTwinning ή την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση κατά περιοχή ή νομό, on-line κοινότητες για εκπαίδευση από απόσταση, on-line κοινότητες μαθητών, κ.λ.π.. Μια αναζήτηση άλλωστε στο Διαδίκτυο θα μας πείσει για τη μεγάλη ποικιλία αυτών των κοινοτήτων και θα δώσει στον καθένα την ευκαιρία να βρει αυτό που του ταιριάζει, π.χ. να επιλύσει κάποιες απορίες, να συμμετάσχει σε κάποια κοινότητα μάθησης, να έχει πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό της ειδικότητάς του, κ.λ.π.

Γενικά, οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών μπορούν να δώσουν ευκαιρίες σε όλους τους εκπαιδευτικούς ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους, να επικοινωνήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις, προτάσεις και σκέψεις τόσο σε γενικά θέματα που απασχολούν την Εκπαιδευτική Κοινότητα, όσο και πιο συγκεκριμένα θέματα όπως για παράδειγμα σε περιεχόμενο μαθημάτων. Έτσι προχωράμε ένα βήμα πιο πέρα, στο να μπορέσουν δηλαδή οι on-line κοινότητες να συνεισφέρουν στη δεξαμενή εκπαιδευτικού υλικού όπως έχω προαναφέρει.

Ε.Ε.:Τι είναι το e-yliko.gr, τι προσφέρει και πως μπορεί να αξιοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς; Εσείς το χρησιμοποιείτε;

Β.Ν.: Το e-yliko.gr είναι η Επίσημη Εκπαιδευτική Πύλη του ΥπΕΠΘ και αποτελεί ένα χώρο συνάντησης και αλληλοϋποστήριξης της εκπαιδευτικής κοινότητας. Εδώ ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναζητήσει Προτάσεις Διδασκαλίας, Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Υποστηρικτικό Υλικό, Άρθρα και Χρήσιμες Διευθύνσεις, να ενημερωθεί για Συνέδρια, Εκδηλώσεις, Ανακοινώσεις και Διαγωνισμούς που αφορούν την Εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, στην ενότητα Εκπαιδευτικό Υλικό, ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει Προτάσεις Διδασκαλίας κατά εκπαιδευτική βαθμίδα και αντικείμενο, Υποστηρικτικό Υλικό με ποικιλία συνδέσμων κατά αντικείμενο και διδακτική ενότητα και μάλιστα σχολιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε ο εκπαιδευτικός να διευκολύνεται στην επιλογή του, Λογισμικό (Προϊόντα Εκπαιδευτικού Λογισμικού (Υπ.Ε.Π.Θ./Π.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.), Εκπαιδευτικά Πακέτα (Υπ.Ε.Π.Θ/Ε.Α.Ι.Τ.Υ ), Συνοδευτικά CD-ROMs για τα Σχολικά Εγχειρίδια (Π.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.), Ελεύθερο Λογισμικό & Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα, Δωρεάν Λογισμικό Γενικής Χρήσης), Χρήσιμες Διευθύνσεις, Βιβλιοθήκη Εικόνων, Εργαστηριακά Μαθήματα, να αναζητήσει υλικό με κριτήρια ή να καταθέσει το δικό του υλικό το οποίο θα δημοσιευθεί μετά από έλεγχο από επιτροπή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Στην ενότητα Ενημερωτικό Υλικό συναντάμε πληροφορίες για Υπολογιστές & Διαδίκτυο, Εκπαιδευτικές Επισκέψεις, Πολιτιστικά Νέα, Διακρατικά Προγράμματα, Εκδηλώσεις, Συνέδρια και Διαγωνισμούς, στην ενότητα Επιμορφωτικό Υλικό συναντάμε μια πληθώρα από Εκπαιδευτικά Άρθρα, πληροφορίες για προγράμματα της Δια Βίου Μάθησης και τις διαθέσιμες ψηφιακές Βιβλιοθήκες, ενώ υπάρχει και ειδική ενότητα αφιερωμένη στην Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη επισκεψιμότητα στο δικτυακό τόπο της Εκπαιδευτικής Πύλης. Οι εκπαιδευτικοί έχουν βρει εκεί ένα σύμμαχο στον καθημερινό τους αγώνα μέσα και έξω από τη σχολική τάξη, για μία καλύτερη παιδεία στη χώρα μας. Αν μάλιστα τους δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα και εχέγγυα για τη διαφύλαξη της πνευματικής δουλειάς τους, είναι σίγουρο ότι θα συνεισφέρουν πολύ δυναμικά στον εμπλουτισμό του υπάρχοντος υλικού. Τα χρόνια που συνεργαζόμουν με την Εκπαιδευτική Πύλη, είχα τη χαρά να αναρτήσω αρκετές εκπαιδευτικές προτάσεις και λέω χαρά, καθώς η ανατροφοδότηση από συναδέλφους που τις χρησιμοποίησαν, ήταν για μένα μεγάλη χαρά και πηγή έμπνευσης για να συνεχίσω. Παράλληλα ωφελήθηκα και γω βλέποντας τη δουλειά συναδέλφων και χρησιμοποιώντας την στην τάξη μου.

Ε.Ε.:Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, όσον αφορά την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση; Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Β.Ν.: Το παν είναι να συνειδητοποιήσουμε και να εφαρμόσουμε στην πράξη και την καθημερινή σχολική πρακτική, το γεγονός ότι οι νέες τεχνολογίες δεν είναι ο αυτοσκοπός αλλά το μέσο. Δεν είναι το εργαλείο που θα μας λύσει όλα τα προβλήματα αλλά αυτό που θα μας βοηθήσει να δούμε ότι υπάρχουν λύσεις που με την παραδοσιακή διδασκαλία δεν θα ήταν εφικτές. Αν οι νέες τεχνολογίες δεν αξιοποιηθούν σωστά, δηλαδή χωρίς σύνεση, κατάλληλη επιμόρφωση όχι τόσο στα εργαλεία, όσο στην ουσία της παιδαγωγικής προσέγγισης που υποστηρίζουν αυτά τα εργαλεία, τότε κινδυνεύουμε να βρεθούμε στον αντίποδα και να έχουμε περισσότερα προβλήματα στη σχολική τάξη απ’ ότι πριν την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών. Ο εκπαιδευτικός που έχει επιμορφωθεί σωστά, μπορεί να κάνει εποικοδομητική χρήση ακόμα και απαρχαιωμένου εξοπλισμού που πολλές φορές παρασυρμένοι από τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, «σνομπάρουμε», θεωρώντας ότι δεν αξίζει τον κόπο καν να προσπαθήσουμε να τον χρησιμοποιήσουμε. Πριν αρκετά χρόνια, το παιδαγωγικό Ινστιτούτο είχε τυπώσει κάποιες αφίσες για τα σχολικά εργαστήρια. Πιστεύω ότι η πιο επιτυχημένη έδειχνε ένα μαθητή να σπαζοκεφαλιάζει ας μου επιτραπεί η έκφραση, μπροστά στον υπολογιστή του και δίπλα του ένα άλλο μαθητή να δουλεύει πιο αποτελεσματικά με ένα Αριθμητήριο (για να θυμηθούμε πως μάθαμε και εμείς μαθηματικά λίγες γενιές πριν). Ακόμα και ένα απλό λογισμικό σε έναν μέτριων επιδόσεων υπολογιστή, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, θα έχει αποτέλεσμα, σε αντίθεση σε ότι πιο σύγχρονο που όμως κανείς δεν έχει επιμορφωθεί επαρκώς στο να το χρησιμοποιήσει.

Υπάρχουν πολλοί εκπαιδευτικοί που είναι ανοιχτοί και πεπεισμένοι ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν πραγματικά μαθητές και εκπαιδευτικούς να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες της εκπαίδευσης σήμερα. Αν στηριχτούν επαρκώς μέσα και έξω από την τάξη, με επιμόρφωση, υλικοτεχνική υποδομή και κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, θα αποτελέσουν παράδειγμα και για πολλούς άλλους που διστάζουν ακόμα να κάνουν αυτό το βήμα, είτε επειδή δεν νιώθουν έτοιμοι, είτε επειδή διατηρούν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της χρήσης των νέων τεχνολογιών μέσα στην τάξη, είτε επειδή κυρίως δεν έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα για την αλλαγή του ρόλου τους μέσα στην τάξη αυτή. Και εδώ θα επανέλθω για άλλη μια φορά στη σημασία της παιδαγωγικής επιμόρφωσης και στήριξης του εκπαιδευτικού να κατανοήσει ότι ο ρόλος του εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικός αλλά ότι από διδακτικός έχει μετατραπεί σε συμβουλευτικό, βοηθητικό και καθοδηγητικό και ότι ο στόχος του είναι όχι να διδάσκει καθ’ έδρας τους μαθητές του, αλλά να τους υποστηρίζει-εμψυχώνει, να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες τους, να έχει υπομονή, ικανότητα επικοινωνίας και διαθεσιμότητα. Στο κέντρο της μάθησης βρίσκεται ο διδασκόμενος ενώ ο διδάσκοντας τον υποστηρίζει σύμφωνα με τις προσωπικές του δυνατότητες. Γι’ αυτό και βασικό χαρακτηριστικό του καλού εκπαιδευτικού είναι ότι «ξέρει πώς να μαθαίνει» και ότι «εξακολουθεί να μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του». Για το λόγο αυτό η δημιουργία και υποστήριξη μηχανισμών «δια βίου επιμόρφωσης και συνεχιζόμενης υποστήριξης» του διδάσκοντα, είναι απολύτως αναγκαία και επιβεβλημένη. Έτσι προσωπικά θα μπορούσα να προτείνω την Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και τις ΤΠΕ σαν την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη τέτοιων μηχανισμών που θα δώσουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να επιλέγει το χώρο, το χρόνο, το ρυθμό και ίσως και τη μεθοδολογία που θα επιμορφώνεται. Απαιτείται όμως ο καθηγητής-σύμβουλος να έχει περισσότερες ικανότητες χρήσης των ΤΠΕ από ότι παλιότερα καθώς οι σύγχρονες τάσεις συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με αυτά τα νέα μέσα επικοινωνίας-συνεργασίας.

Ε.Ε.:Καθώς οι εκπαιδευτικοί φορείς εξοπλίζονται με μέσα πληροφορικής και επικοινωνιών, αυξάνουν οι ανάγκες τους σε τεχνική υποστήριξη. Πως αντιμετωπίζεται αυτό το πρόβλημα;

Β.Ν.: Μιλώντας για τα σχολεία πάντα και τον εκεί εργαστηριακό εξοπλισμό, η τεχνική στήριξη πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα. Για τα θέματα δικτυακής σύνδεσης υπεύθυνο είναι το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, ενώ για τα τεχνικά θέματα των σχολικών εργαστηρίων, τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα επιλύονται. Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο χρειάζεται οπωσδήποτε αρκετή δουλειά ακόμα προκειμένου να βελτιωθεί η υπάρχουσα δικτύωση των σχολικών μονάδων ως προς την ταχύτητα και την ευρυζωνικότητα και για να αναβαθμιστούν οι προσφερόμενες υπηρεσίες. Και αυτό βέβαια εξαρτάται άμεσα από τις εκάστοτε χρηματοδοτήσεις. Από την άλλη, τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. στελεχώνονται κυρίως από αποσπασμένους εκπαιδευτικούς πληροφορικής που αναλαμβάνουν ένα τεράστιο έργο προσπαθώντας να συντηρήσουν εργαστήρια τα οποία, ας δούμε την αλήθεια, δεν χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο από μαθητές, αλλά προσφέρονται συχνότατα σε Ι.Ε.Κ., επιμορφώσεις των Δήμων, προγράμματα του ΙΔΕΚΕ, κ.λ.π. με αποτέλεσμα λόγω της έντονης χρήσης, να παρουσιάζουν πολλά προβλήματα. Άρα το προσωπικό των ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. εκ των πραγμάτων δεν επαρκεί και καταλήγουμε σχεδόν πάντα, ο καθηγητής Πληροφορικής του σχολείου να γίνεται ο πάσης φύσης τεχνικός που θα πρέπει να δαπανά πολλαπλάσιες ώρες του διδακτικού του ωραρίου προκειμένου να διατηρεί ένα εργαστήριο σε λειτουργία, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει με συνάδελφους καμίας άλλης ειδικότητας. Κατά τη γνώμη μου τα προβλήματα αυτά θα επιλυθούν μόνον όταν στελεχωθούν τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. με μόνιμο τεχνικό προσωπικό που να επαρκεί για της ανάγκες της κάθε περιοχής και ακόμα καλύτερα, αν θα μπορούσε να υπάρχει ένας τεχνικός με μόνιμη τοποθέτηση σε κάθε Σχολικό Εργαστηριακό Κέντρο (Σ.Ε.Κ.), όπου λόγω των πολλών εργαστηρίων, οι ανάγκες είναι ιδιαίτερα αυξημένες, σε σημείο που να δικαιολογούν την ύπαρξη μόνιμου προσωπικού.

Ε.Ε.:Μία σεβαστή μερίδα εκπαιδευτικών εκφράζει ανησυχίες και αντιρρήσεις όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης με ψηφιακά μέσα. Έχετε συναντήσει πολλές φορές τέτοια φαινόμενα τεχνοφοβίας; Πως τα αντιμετωπίζετε;

Β.Ν.: Ανησυχίες υπάρχουν και πολλές φορές φοβούμαι, δικαιολογημένες. Και δεν πιστεύω ότι οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε τεχνοφοβία, όσο στο γεγονός ότι όλοι οι συνειδητοποιημένοι εκπαιδευτικοί, ανεξάρτητα από ειδικότητα και ηλικία, καταλαβαίνουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν κάθε φορά που προσπαθούμε να εισάγουμε κάτι νέο την Παιδεία μας χωρίς να υπάρχει κατάλληλη προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα. Αν εξασφαλιστεί η κατάλληλη επιμόρφωση στους εκπαιδευτικού (παιδαγωγική, διδακτική, τεχνική) και η υλικοτεχνική υποδομή που θα παρέχει στον εκπαιδευτικό την ευελιξία επιλογής και χρήσης διαφόρων εκπαιδευτικών λογισμικών, τότε πιστεύω ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί θα τολμήσουν τη νέα προσέγγιση και να την εφαρμόσουν σωστά μέσα στην τάξη τους. Αυτό φαίνεται να είναι και το γενικό αίτημα μέσα από συζητήσεις με συναδέλφους μου. Σχεδόν όλοι θέλουν να δοκιμάσουν τις νέες τεχνολογίες μέσα στην τάξη τους και να εκσυγχρονίσουν το μάθημά τους αλλά πριν θέλουν να είναι σίγουροι ότι θα το κάνουν σωστά και ότι θα υπάρχουν κάποιοι να τους στηρίξουν σε αυτή τους την προσπάθεια, η οποία γίνεται πολλές φορές αποσπασματικά και χωρίς συνέχεια, με αποτέλεσμα να απογοητεύονται και οι ίδιοι αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές, οι οποίοι πολύ γρήγορα δημιουργούν προσδοκίες σε σχέση με το πώς γίνεται το μάθημα και κατόπιν απογοητεύονται. Αν το αίτημα αυτό των εκπαιδευτικών γίνει πιο μαζικό, πιστεύω ότι θα ενεργοποιηθούν εκείνοι οι μηχανισμοί που χρειάζονται για να συνεχίσει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών κατά ειδικότητες (η επιμόρφωση 2ου επιπέδου να έχει και συνέχεια).

Ε.Ε.:Συνολικά, σε ποιο βαθμό αξιοποιούνται οι σύγχρονες τεχνολογίες στη χώρα μας; Τι βήματα έχουν γίνει και τι χρειάζεται να περιμένουμε στο μέλλον;

Β.Ν.: Σε σχέση με το βαθμό αξιοποίησης των σύγχρονων τεχνολογιών στην εκπαίδευση στη χώρα μας, θα έλεγα ότι ειδικά τα τελευταία χρόνια, βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο. Τόσο σε επίπεδο διάθεσης από πλευράς εκπαιδευτικών να ενημερωθούν και να δοκιμάσουν τις νέες τεχνολογίες στην τάξη τους, όσο και στη δημιουργία των υποδομών για τη γρήγορη σύνδεση στο Διαδίκτυο όλων των σχολικών μονάδων, στο μεγάλο αριθμό από προσφερόμενα εκπαιδευτικά λογισμικά κυρίως μέσα από την Εκπαιδευτική Πύλη, σαν προϊόντα των έργων της Οδύσσειας και των Πλειάδων και τέλος σε επαρκή εργαστηριακή υποδομή σε όλα τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τουλάχιστον. Υπάρχει δηλαδή εκείνη η βάση πάνω στην οποία θα στηριχθούν και θα αξιοποιηθούν οι σύγχρονες τεχνολογίες στην εκπαίδευση. Αυτό όμως δεν παύει να είναι μόνον η αρχή. Θα πρέπει να ενισχυθεί η προσπάθεια για παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, σε επίπεδο αναδόχων αλλά και ενεργών εκπαιδευτικών που έχουν να προσφέρουν πολλά λόγω στης εμπειρίας τους μέσα στη σχολική τάξη, να δοθούν κίνητρα τα οποία θα μπορούσαν να είναι ακόμα και οικονομικά στους εκπαιδευτικούς. Επίσης θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζεται η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και να ενισχυθεί με ευέλικτες δομές Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης και τέλος να ενισχυθεί ο εξοπλισμός στα σχολεία και μια καλή αρχή στο επίπεδο αυτό, θα ήταν η προμήθεια και εγκατάσταση διαδραστικών πινάκων.