Διδάσκοντας την ασφάλεια στη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών

Από εδώ.


Από το www.savemitsos.gr

Οι τα ψηφιακά μέσα θεωρούνται σήμερα αναπόσπαστο τμήμα της ζωής μας και η ικανότητα χρήσης τους επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά μας, τη θέση μας μέσα στην κοινωνία και τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Αρκετοί είναι οι φίλοι της τεχνολογίας που παραθέτουν με ενθουσιασμό τα οφέλη που αποκομίζουν όσοι αξιοποιούν τις δυνατότητες των ψηφιακών μέσων και κυρίως των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του παγκόσμιου ιστού και ενθαρρύνουν την επέκταση του κοινωνικού κύκλου μέσω των κοινωνικών δικτύων (π.χ. facebook), την εκπαίδευση μέσω υπολογιστή ή/και από απόσταση, τη χρήση ζωντανών συνομιλιών για την επικοινωνία με απομακρυσμένα πρόσωπα, την οργάνωση της δουλειάς μας με το λογισμικό γραφείου (π.χ. word), την ενίσχυση της εκπαίδευσης με σύγχρονο εξοπλισμό (π.χ. διαδραστικοί πίνακες) και λογισμικό, κ.α. πολλά. Από την άλλη πλευρά, εξ' ίσου πολλοί, αν όχι περισσότεροι, είναι εκείνοι που κρατούν σοβαρές επιφυλάξεις όσον αφορά τις ψηφιακές τεχνολογικές εξελίξεις. Προειδοποιούν ότι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και ο παγκόσμιος ιστός μπορούν να βλάψουν τους χρήστες τους, να προκαλέσουν απώλεια στον έλεγχο των προσωπικών στοιχείων, να φέρουν ευαίσθητες ηλικιακές ομάδες σε επαφή με κακόβουλους ανθρώπους ή ακατάλληλη πληροφορία, να αποτελέσουν πεδίο για απάτες, κλοπές πιστωτικών καρτών, να μετατραπούν σε κανάλια διάδοσης παραπλανητικών ειδήσεων, να καταλήξουν αντικείμενο εθισμού για τους νέους, κ.α. Οι περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούν να κρατήσουν μία θέση ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα. Οι πιο σώφρονες προσπαθούν να συνθέσουν τις δύο απόψεις, ώστε να χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά τα ψηφιακά μέσα ενώ ταυτόχρονα προστατεύονται από τους κινδύνους που τα συνοδεύουν.

Ιδιαίτερα σημαντική σε αυτό το θέμα είναι η θέση του εκπαιδευτικού στην πληροφορική και τις δεξιότητες χειρισμού των ψηφιακών μέσων, είτε αυτός εργάζεται στη δημόσια ή ιδιωτική υποχρεωτική εκπαίδευση, είτε στην εκπαίδευση ενηλίκων, είτε στις ιδιωτικές σχολές πληροφορικής. Ο εκπαιδευτικός αυτός καλείται να μεταδώσει στους εκπαιδευόμενους τις απαραίτητες δεξιότητες και γνώσεις ώστε να χρησιμοποιήσουν σωστά τα νέα μέσα. Είναι, λοιπόν, δική του ευθύνη να εφοδιάσει τους μαθητές με εκείνες τις γνώσεις και τις δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να διαγνώσουν έγκαιρα και να προλάβουν τους κινδύνους που καιροφυλακτούν στο διαδίκτυο, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα κινητά τηλέφωνα, ακριβώς όπως είναι και δική του ευθύνη να δώσει κίνητρα στους μαθητές για να χρησιμοποιήσουν με τον κατάλληλο τρόπο τα ψηφιακά μέσα.

Ένα πρόγραμμα διδασκαλίας στη χρήση των ψηφιακών μέσων, λοιπόν, θα πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στα δύο άκρα: από τη μία πλευρά οι μαθητές θα πρέπει να ενθουσιάζονται με τα ψηφιακά εργαλεία και από την άλλη θα ενημερώνονται για τους κινδύνους από τους οποίους πρέπει να προφυλαχθούν. Κάθε ενότητα δεξιοτήτων που διδάσκονται θα πρέπει να συνοδεύεται από πιθανούς κινδύνους και τις προφυλάξεις που θα πρέπει να λαμβάνουν. Τίποτα δεν θα πρέπει να απαγορευθεί εντελώς, η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο, κι ως τέτοιο θα πρέπει να διδαχθεί. Οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν πως να το χρησιμοποιούν σωστά, καθώς και τις συνέπειες της επιπόλαιας ή απρόσεκτης χρήσης.

Η πολιτεία θα πρέπει πολύ σύντομα να λάβει μέτρα ώστε η ισορροπημένη διδασκαλία σε θέματα ασφάλειας στη χρήση των ψηφιακών μέσων να αποτελέσει σύντομα βασική παράμετρο των αναλυτικών προγραμμάτων διδασκαλίας της πληροφορικής. Με κάποιο τρόπο, επίσης, θα πρέπει να περιληφθούν αυτές οι αρχές και στη διδασκαλία δεξιοτήτων ηλεκτρονικών υπολογιστών και πληροφορικής που πιστοποιούνται από ιδιωτικούς φορείς (π.χ. ECDL). Τόσο η δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση όσο και η ιδιωτική βιομηχανία πιστοποιήσεων έχουν κάνει πολύ λίγα οργανωμένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, με αποτέλεσμα να στηρίζονται περισσότερο στις πρωτοβουλίες ορισμένων εκπαιδευτικών ή εκπαιδευτικών μονάδων.

Ωστόσο, ο εμπλουτισμός των υπαρχόντων προγραμμάτων εκπαίδευσης και η συνειδητοποίηση των εκπαιδευτικών ίσως να μην επαρκούν ως μέτρα για τη συνολική αντιμετώπιση των κινδύνων που συνοδεύουν την εποχή της πληροφορικής και των επικοινωνιών, καθώς αφορούν μία μερίδα, μόνο των ανθρώπων που επηρεάζονται. Υπάρχουν, επομένως, κάποιες σημαντικές κατηγορίες ανθρώπων που, ενώ χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα και εκτίθενται στους σχετικούς κινδύνους, δεν έχουν τον τρόπο να διδαχθούν τον τρόπο προστασίας τους από αυτούς. Η πλέον σημαντική και ευαίσθητη κατηγορία είναι αυτή των μαθητών του δημοτικού.

Τα παιδιά του δημοτικού χρησιμοποιούν, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, διάφορα ψηφιακά μέσα όπως ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τον παγκόσμιο ιστό ή και κινητά τηλέφωνα. Ωστόσο, το αναλυτικό πρόγραμμα στο δημοτικό σχολείο προβλέπει ελάχιστα πράγματα για τη διδασκαλία των βασικών δεξιοτήτων πληροφορικής και, κυρίως, για τους κινδύνους από τους οποίους πρέπει να προστατευθούν τα παιδιά. Η ελάχιστη επαφή των παιδιών με ένα οργανωμένο πρόγραμμα πληροφορικής πραγματοποιείται μόνο σε ορισμένες ώρες στα ολοήμερα τμήματα, τα οποία οι μαθητές παρακολουθούν προαιρετικά, ενώ δεν λειτουργούν ούτε σε όλα τα σχολεία ούτε σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές. Αλλά ακόμα και στα ολοήμερα, οι εκπαιδευτικοί της πληροφορικής έχουν ελάχιστη έως καθόλου καθοδήγηση με αποτέλεσμα τα μαθήματά τους να είναι ανοργάνωτα και ανόμοια από σχολείο σε σχολείο. Το αποτέλεσμα είναι οι μαθητές του δημοτικού να εκτίθενται σε έναν ολόκληρο πολύπλοκο κόσμο που δεν έχουν την ψυχική δύναμη και καλλιέργεια να αντιμετωπίσουν μόνοι τους.

Ο μεγαλύτερος φόβος όσων ασχολούνται με την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι το πως οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στους μαγικούς κόσμους του παγκόσμιου ιστού μπορούν να επηρεάσουν τα μικρά παιδιά. Το ακατάλληλο περιεχόμενο (βία, πορνογραφία, κλπ.), ο κίνδυνος του εθισμού και η πιθανότητα επικοινωνίας με κακόβουλους ανθρώπους είναι οι κύριες ανησυχίες των γονέων και των εκπαιδευτικών. Ευχόμαστε οι επιφυλάξεις τους να μετατραπούν σε δράσεις που θα βοηθήσουν στην προσπάθεια να μετατραπεί ο κόσμος της κοινωνίας της πληροφορίας σε έναν ασφαλή κόσμο, ανοιχτό σε όλους.

Πηγές:
Ελληνικός Κόμβος για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο Safer Internet:
http://www.saferinternet.gr

Δράση ενημέρωσης του SaferInternet "Σώστε το Μήτσο"
http://www.saferinternet.gr/Default.aspx?tabid=272
http://www.savemitsos.gr/

Γραμμή Καταγγελιών για Ακατάλληλο Περιεχόμενο στον Παγκόσμιο Ιστό
http://www.safeline.gr

Ο ρόλος του πληροφορικού στην εκπαίδευση

Από εδώ.

Τα τελευταία χρόνια έχει ανοίξει ένας άτυπος διάλογος σχετικά με την αξιοποίηση των μέσων πληροφορικής και επικοινωνιών στην εκπαίδευση. Το ζήτημα έχει πολλές διαστάσεις και μπορεί να ιδωθεί από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μερικά από τα πιο σημαντικά ζητήματα που αφορούν στο συγκεκριμένο θέμα βρίσκονται, ακόμα, σε επίπεδο σχεδιασμού ή ιδεών. Αρκετές, ωστόσο, πτυχές της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση έχουν άμεσο πρακτικό ενδιαφέρον και συνδέονται με προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι εμπλεκόμενοι με την εκπαίδευση (εκπαιδευτικοί, γονείς, κλπ.). Και στις δύο περιπτώσεις, οι πληροφορικοί που ασχολούνται με την εκπαίδευση λειτουργούν ως μοχλοί για την ομαλή είσοδο των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Ο ρόλος των πληροφορικών στην εκπαιδευτική διαδικασία αποτελεί θέμα συζήτησης στην οποία πρέπει κανείς να λάβει υπόψιν του αρκετούς παράγοντες. Κατ' αρχήν, οι πληροφορικοί είναι φορείς τεχνογνωσίας, και ως τέτοιοι μπορούν αν βοηθήσουν τα μέγιστα τόσο τους άλλους εκπαιδευτικούς όσο και το σύνολο των εκπαιδευτικών δομών ώστε να αφομοιώσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις νέες τεχνολογίες. Κατά δεύτερον, οι πληροφορικοί είναι οι μόνοι που έχουν το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο για τη διδασκαλία της πληροφορικής ως σύνολο δεξιοτήτων αλλά και ως επιστήμη. Κατά τρίτον, οι πληροφορικοί θα μπορούσαν να καλύψουν αρκετές από τις ανάγκες των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού συστήματος σε υποδομή (μηχανογράφηση, δικτύωση, τεχνική υποστήριξη, κλπ.). Το ποιοι από αυτούς τους ρόλους θα καλυφθούν από ποιους ανθρώπους, είναι ένα ζήτημα που απασχολεί την πολιτεία και τους ίδιους τους πληροφορικούς.

Ο ρόλος του τεχνικού δεν έχει ενδιαφέρον σαν θέμα συζήτησης, καθώς δεν αφορά στην εκπαιδευτική διαδικασία αυτή καθ' εαυτή, αλλά στην υλικοτεχνική υποδομή του εκπαιδευτικού συστήματος. Από καθαρά τεχνική σκοπιά, η υποδομή αυτή δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο σε σχέση με την υποδομή οποιουδήποτε άλλου συστήματος της ίδιας κλίμακας.

Ο ρόλος του φορέα τεχνογνωσίας, από την άλλη, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο πληροφορικός συνεργάζεται με τους ανθρώπους που σχεδιάζουν και εποπτεύουν, κεντρικά ή σε περιφερειακό επίπεδο, το εκπαιδευτικό σύστημα, να καταθέσει τη γνώμη και τη γνώση του μαζί με αυτές των παιδαγωγών και των συμβούλων και να συμμετέχει στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των έργων που προωθούν την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Αυτό ήδη συμβαίνει σε κάποιο βαθμό, καθώς αρκετοί πληροφορικοί συμμετέχουν στο σχεδιασμό και την υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων καθώς και στις σχετικές δραστηριότητες του υπουργείου παιδείας ή του παιδαγωγικού ινστιτούτου.

Επιπλέον, ο πληροφορικός μπορεί να βρίσκεται μέσα στο σχολείο και δίπλα στο δάσκαλο ή τον εκπαιδευτικό ειδικότητας, βοηθώντας τον στο έργο του μέσα στην τάξη ή κατά την προετοιμασία. Ευθύνη του πληροφορικού μπορεί να είναι να βρει λύσεις και να αντιμετωπίσει προβλήματα, αλλά και να προτείνει ιδέες και τρόπους αξιοποίησης των τεχνολογιών στο κάθε μάθημα. Για παράδειγμα, ο πληροφορικός μπορεί να αναζητήσει και να προτείνει στο φιλόλογο κατάλληλους τίτλους λογισμικού που θα φανούν χρήσιμοι στο μάθημά του, και να του υποδείξει τους τρόπους με τους οποίους αυτοί οι τίτλοι μπορούν να αξιοποιηθούν. Ο τρόπος ένταξής τους στο μάθημα είναι πάντοτε ευθύνη του φιλολόγου (ή του εκάστοτε εκπαιδευτικού), αλλά ο πληροφορικός μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο αρωγό. Η πρόταση αυτή αποτελεί, άλλωστε, αίτημα αρκετών εκπαιδευτικών που θεωρούν ότι η εκπαίδευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών στις νέες τεχνολογίες δεν αρκεί, καθώς η κοινωνία αφομοιώνει τις τεχνολογικές εξελίξεις με ταχύτερους ρυθμούς από τα σχετικά σεμινάρια με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να μένουν πάντοτε πίσω από τις τεχνολογικές εξελίξεις.

Ο πλέον ενδιαφέρον ρόλος για έναν πληροφορικό είναι αυτός του εκπαιδευτικού. Η πληροφορική είναι μία στιβαρή επιστήμη με πληθώρα σημαντικών και πρακτικών εφαρμογών στην καθημερινή μας ζωή. Οι βασικές δεξιότητες στην πληροφορική αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του βασικού γραμματισμού ενός Ευρωπαίου πολίτη, ενώ η εμβάθυνση στο γνωστικό αντικείμενο της πληροφορικής αποτελεί μέρος της βασικής μόρφωσης ενός καλλιεργημένου ανθρώπου. Σίγουρα οι πληροφορικοί είναι οι μόνοι επιστήμονες που μπορούν να καλύψουν γνωστικό το αντικείμενο της πληροφορικής ως επιστήμη. Παράλληλα, οι πληροφορικοί είναι οι πλέον αρμόδιοι να διδάξουν τις βασικές δεξιότητες στη χρήση Η/Υ και του διαδικτύου, καθώς γνωρίζουν αυτές τις δεξιότητες με τρόπο πολύ πιο ουσιαστικό απ' ό,τι τις κατέχει ένας έμπειρος χρήστης που δεν έχει υπόβαθρο στην επιστήμη της πληροφορικής. Επιπλέον, ένας πληροφορικός με επιστημονικές βάσεις είναι ικανός να διδάξει οποιαδήποτε δεξιότητα, όσο μοντέρνα κι αν είναι, αφού οι γνώσεις του είναι βαθύτερες και ουσιαστικότερες. Έτσι, θα είναι ικανός να διδάσκει δεξιότητες πληροφορικής, ακόμα κι όταν αυτές εκσυγχρονίζονται ή αλλάζουν ριζικά.

Το τελευταίο ζήτημα σχετικά με το ρόλο του πληροφορικού στην εκπαίδευση είναι το κατά πόσο ένας πληροφορικός είναι παιδαγωγικά καταρτισμένος. Τα ανώτατα ιδρύματα πληροφορικής στην Ελλάδα έχουν συχνά κάποια παιδαγωγικά μαθήματα στο πρόγραμμα σπουδών τους, περίπου όσα έχουν και τα περισσότερα προγράμματα σπουδών των σχολών ειδικοτήτων (π.χ. μαθηματικοί, φυσικοί, κλπ.). Από αυτή την άποψη, λοιπόν, έχουν τόση ανάγκη την παιδαγωγική κατάρτιση όση και οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πάντως, το ζήτημα της παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών είναι σημαντικό και θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί συνολικά και με ευθύνη απέναντι στο εκπαιδευτικό σύστημα και τα παιδιά που εκπαιδεύει, χωρίς να υιοθετούνται συντεχνιακές λογικές. Σε τελική ανάλυση, η παιδαγωγική κατάρτιση των πληροφορικών είναι απαραίτητη, αν θέσουμε ως πρώτο στόχο την ποιότητα της παιδείας.

Συνοψίζοντας, οι πληροφορικοί διαδραματίζουν και μπορούν να διαδραματίσουν πολλούς και διαφορετικούς ρόλους μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό αποτελεί επιθυμία των πληροφορικών, απαίτηση μεγάλης μερίδας εκπαιδευτικών και αίτημα των καιρών. Η προσέγγιση πληροφορικών και εκπαιδευτικών απαιτεί προσπάθεια και από τις δύο πλευρές, κι η προσπάθεια αυτή πρέπει να καταβληθεί. Ο χώρος της εκπαίδευσης έχει μεγάλη ανάγκη την τεχνογνωσία των εκπαιδευτικών που θα οδηγήσει τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς στον στόχο της ποιότητας μέσα από τις λεωφόρους της επικοινωνίας και της γνώσης που μόνο με το όχημα των νέων τεχνολογιών μπορεί κανείς να διασχίσει.

Πηγές:
Τα προγράμματα σπουδών για την πληροφορικής στην υποχρεωτική εκπαίδευση
http://www.pi-schools.gr/content/index.php?lesson_id=1

Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας
http://www.epe.org.gr/

Πανελήνια Ένωση Καθηγητών Πληροφορικής Β’βάθμιας Εκπαίδευσης
http://www.pekap.gr/

Η εξέλιξη του εκπαιδευτικού λογισμικού

Ο όρος "εκπαιδευτικό λογισμικό" αφορά σε εφαρμογές ηλεκτρονικού υπολογιστή που χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση εκπαιδευτικών αναγκών και την επίτευξη παιδαγωγικών και εκπαιδευτικών στόχων. Αρκετές εφαρμογές γενικής χρήσης (κειμενογράφος, λογιστικά φύλλα, ζωγραφική, κ.α.) μπορούν να εξυπηρετήσουν (και εξυπηρετούν) εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ωστόσο, υπάρχει και μια μεγάλη ποικιλία τίτλων εκπαιδευτικού λογισμικού και ηλεκτρονικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών που έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά για εκπαιδευτική χρήση.

Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκπαίδευση ξεκίνησε στις προηγμένες χώρες από τη δεκαετία του '60. Στη χώρα μας, όμως, μόλις τη δεκαετία του '90 εμφανίστηκαν οι πρώτοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές στα σχολεία, ενώ την ίδια, περίπου, περίοδο οι οικιακοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές έκαναν την εμφάνισή τους, σποραδικά στην αρχή, αλλά με αυξανόμενους ρυθμούς. Έτσι, στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 οι κάτοχοι ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορούσαν να βρουν αρκετούς τίτλους εκπαιδευτικού λογισμικού στα ράφια των καταστημάτων.

Μπορούμε να χωρίσουμε την ιστορία του εκπαιδευτικού λογισμικού σε τρεις περιόδους. Τα CD-ROM της δεκαετίας του ΄90 χαρακτηρίζουν την πρώτη εποχή του εκπαιδευτικού λογισμικού. Ακολούθησε η δεύτερη εποχή, με λογισμικό που συνεργάζεται με κατάλληλες συσκευές και είναι ανοιχτό ως προς το περιεχόμενο. Στην τρίτη εποχή, που ζούμε τώρα, το λογισμικό προσφέρεται περισσότερο στη μορφή της διαδικτυακής υπηρεσίας και έχει περισσότερα επικοινωνιακά χαρακτηριστικά.

Στην πρώτη περίοδο του εκπαιδευτικού λογισμικού (δεκαετία ΄90) τα πιο πολλά λογισμικά ήταν κλειστά ως προς το περιεχόμενο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τίτλος λογισμικού έφερε συγκεκριμένο περιεχόμενο, όπως ακριβώς ένας τίτλος βιβλίου περιέχει ένα συγκεκριμένο κείμενο. Έτσι, για παράδειγμα, μπορούσε κανείς να βρει σε μορφή CD-ROM κάποιες εγκυκλοπαίδειες ή CD με γρίφους και μαθηματικά παιχνίδια. Ορισμένα παιχνίδια, εξ' άλλου, σχεδιάζονταν έτσι ώστε να έχουν εκπαιδευτική αξία. Οι περισσότεροι από τους τίτλους που μοίρασε το Υπουργείο Παιδείας στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης την περασμένη χρονιά ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Συνήθως οι τίτλοι αυτοί παρουσιάζουν κάποιον ήρωα που καθοδηγείται από το παιδί μέσα από κάποιες περιπέτειες - εκπαιδευτικά παιχνίδια. Σε άλλες περιπτώσεις, το λογισμικό περιέχει ταινίες και εποπτικό υλικό ή εγκυκλοπαιδικές πληροφορίες στις οποίες ο μαθητής μπορεί να ανατρέξει, ή μπορούν να προβληθούν και να χρησιμοποιηθούν ομαδικά από όλη την τάξη.

Το πλεονέκτημα αυτού του τύπου λογισμικού είναι η ευκολία χρήσης από τους εκπαιδευτικούς. Η λογική του είναι πολύ κοντά σε αυτήν του βιβλίου. Το υλικό είναι συγκεκριμένο, έχει αρχή μέση και τέλος, κι ένας εκπαιδευτικός μπορεί να γνωρίζει ολόκληρο το περιεχόμενό του (αν το παρακολουθήσει ολόκληρο). Ουσιαστικά είναι ένα βιβλίο που μπορεί κανείς να μετακινήσει τους χαρακτήρες του ή ένα βιβλίο με μουσική και βίντεο.

Η κλειστότητα είναι, ταυτόχρονα, και το μεγάλο μειονέκτημα αυτών των λογισμικών. Τα εργαλεία αυτού του τύπου εγκλωβίζουν τους μαθητές στο μύθο της "διδακτέας ύλης", δηλαδή την λανθασμένη αίσθηση ότι ένα γνωστικό αντικείμενο καλύπτεται αν κάποιος γνωρίζει την "ύλη" που περιέχει το βιβλίο ή τα βιβλία του σχολείου. Αν η τεχνολογία χρησιμοποιηθεί ως "ένα ακόμα βιβλίο", τότε δεν την αξιοποιούμε ούτε σωστά, ούτε πλήρως. Εξ' άλλου, αυτού του τύπου τα λογισμικά έκαναν τους εκπαιδευτικούς να συγχέουν την έννοια του εκπαιδευτικού λογισμικού με την έννοια του ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Σε αυτούς τους τίτλος το λογισμικό και το υλικό ταυτίζονταν, αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον, κι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να το γνωρίζουν.

Τα μειονεκτήματα των εκπαιδευτικών CD-ROM σε συνδυασμό με την πρόοδο της τεχνολογίας των περιφερειακών και των φορητών συσκευών οδήγησε στη δεύτερη εποχή του εκπαιδευτικού λογισμικού, που χρονικά τοποθετείται από το τέλος της δεκαετίας του '90 έως και σήμερα. Σε αυτή την περίοδο άρχισαν να χρησιμοποιούνται συστηματικά στην εκπαίδευση συσκευές όπως ο ψηφιακός προβολέας ή ο διαδραστικός πίνακας, αντικαθιστώντας τους προβολείς διαφανειών - slides και τους παραδοσιακούς μαυροπίνακες. Αυτό συνέβη πρώτα στις προηγμένες χώρες, και σταδιακά φτάνει και στη χώρα μας.

Οι τίτλοι που εμφανίστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ΄00 είναι, συνήθως, ανοιχτοί ως προς το περιεχόμενό τους και χρησιμοποιούνται ευρύτατα ακόμα και σήμερα. Το λογισμικό απεγκλωβίστηκε από τα δεσμά της πεπερασμένης διδακτέας ύλης, και οι νέοι τίτλοι σχεδιάστηκαν έτσι ώστε είτε να αφορούν σε ένα ολόκληρο γνωστικό αντικείμενο, είτε να λειτουργούν ως εργαλεία γενικής εκπαιδευτικής χρήσης. Αντί το λογισμικό να λειτουργεί σαν βιβλίο με ήχο και εικόνα, χρησιμοποιείται πλέον για την κατασκευή εκπαιδευτικού υλικού, είτε για την διευκόλυνση της χρήσης συγκεκριμένων συσκευών που εντάσουν οι εκπαιδευτικοί στη δουλειά τους (π.χ. διαδραστικός πίνακας, προβολέας).

Για παράδειγμα, κατασκευάστηκε λογισμικό για τη γεωμετρία (π.χ. το Geometers SketchPad), το οποίο δεν περιέχει παραδείγματα ή ασκήσεις. Ωστόσο, με αυτό ο εκπαιδευτικός μπορεί να σχεδιάσει παραδείγματα και ασκήσεις ή να ζωντανέψει (animation) στην τάξη κάποιο σχηματισμό ή κατασκευή. Και όχι μόνο αυτό, αλλά μπορεί να εμπλέξει σε αυτή τη δημιουργική εργασία και τους μαθητές του (σε αντίθεση με τον παθητικό ρόλο στον οποίο τους καθήλωναν οι παλαιότεροι τίτλοι). Σε ένα άλλο παράδειγμα, το ειδικό συνοδευτικό λογισμικό για διαδραστικούς πίνακες (π.χ. το SMART Notebook) δεν περιέχει τίποτα σχετικό με το αναλυτικό πρόγραμμα του παιδαγωγικού ινστιτούτου, ωστόσο με αυτό σαν εργαλείο μπορεί κανείς να μετατρέψει ολόκληρο αυτό το υλικό σε διαδραστική μορφή και να επιτρέψει στους μαθητές να αγγίζουν κυριολεκτικά τις λέξεις, τις εικόνες, κλπ. Επιπλέον, με το ίδιο λογισμικό ο δάσκαλος μπορεί να κρατάει "ιστορικό" όλης της διδακτικής διαδικασίας.

Κύριο πλεονέκτημα αυτής της περιόδου είναι οι πολύ μεγάλες δυνατότητες που δίνονται στον εκπαιδευτικό. Οι εκπαιδευτικοί τίτλοι της δεκαετίας του '00 μπορούν να γίνουν η βάση για την παραγωγή εκπαιδευτικών θαυμάτων, αρκεί να υπάρχει όρεξη, δημιουργικότητα και φαντασία. Επιπλέον, ο εκπαιδευτικός έχει την ευκαιρία να απελευθερωθεί από την κατάρα της μίας και περιορισμένης ύλης, και να συντονιστεί με τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις που θέλουν το μαθητή να ανακαλύπτει και να χτίζει μόνος του τη γνώση (εποικοδομισμός). Τέλος, οι νέοι τίτλοι λογισμικού αυξάνουν το βαθμό αλληλεπίδρασης και ενθαρύνουν τη δημιουργική συμμετοχή των μαθητών, συμβαδίζοντας, έτσι, με τις νεότερες παιδαγωγικές θεωρίες.

Το μεγάλο μειονέκτημα αυτών των τίτλων είναι η δυσκολία εκμάθησης και χρήσης τους. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο σε κάθε έναν από αυτούς, να εντοπίσει αυτόν που του ταιριάζει, να πειραματιστεί, να δοκιμάσει. Συνήθως είναι αδύνατο να αξιοποιήσει κανείς όλες τις δυνατότητες ενός και μόνου λογισμικού αυτής της κατηγορίας. Οι πιο σώφρονες χρήστες είναι ικανοποιημένοι αν χρησιμοποιούν μόνο τα βασικά χαρακτηριστικά. Φαίνεται ότι είναι λάθος να παρέχονται μαζεμένες τόσες πολλές δυνατότητες αν οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν προετοιμαστεί να τις αξιοποιήσουν.

Στην τρίτη περίοδο, που μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ξεκίνησε περίπου πριν από πέντε χρόνια, δεν έχουμε μόνο τίτλους λογισμικού, αλλά υπηρεσίες και εφαρμογές. Το λογισμικό είναι κάτι που το τοποθετείς στον υπολογιστή σου και εκτελεί κάποιες λειτουργίες. Με τις διαδικτυακές υπηρεσίες, όμως, οι λειτουργίες αυτές είναι διαθέσιμες απ' ευθείας, μέσω διαδικτύου, χωρίς να χρειαστεί καμία ιδιαίτερη εγκατάσταση σε κάποιον υπολογιστή. Αυτές οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμες ταυτόχρονα σε όλους, κοστίζουν πολύ λιγότερο και, αν σχεδιαστούν σωστά, είναι αρκετά εύχρηστες.

Το νέο χαρακτηριστικό αυτών των υπηρεσιών είναι οι δυνατότητες επικοινωνίας. Πρόκειται για εφαρμογές που μπορούν να προσφέρονται κεντρικά, π.χ. από τη διεύθυνση εκπαίδευσης ενός νομού, προς ένα σύνολο απομακρυσμένων χρηστών, π.χ. όλους τους εκπαιδευτικούς ή/και τους μαθητές του νομού. Επιπλέον, οι υπηρεσίες αυτές επιτρέπουν στους συμμετέχοντες να συνεισφέρουν, να συζητήσουν, να εκφράσουν τις απόψεις και τους προβληματισμούς τους και να λάβουν απαντήσεις και βοήθεια. Συχνά αυτές οι διαδικασίες οργανώνονται από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς ή τους μαθητές. Οι δυνατότητες επικοινωνίας σε αυτή την έκταση μπορούν να ωφελήσουν του εκπαιδευόμενους με πολλούς τρόπους (διάνοιξη οριζόντων, ερεθίσματα, ανάπτυξη επικοινωνιακών ικανοτήτων, πρόσβαση σε μεγαλύτερη ποικιλία πηγών, κ.α.)

Το πλεονέκτημα αυτών των τεχνολογιών είναι το πολύ χαμηλό κόστος τους και οι εκπληκτικές επικοινωνιακές τους δυνατότητες. Ακόμα κι αν η χρήση στην εκπαιδευτική διαδικασία αυτή καθεαυτή καθυστερήσει, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις υπηρεσίες για δική τους βοήθεια (π.χ. εύρεση υλικού). Επιπλέον, οι τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιούνται ήδη με μεγάλη επιτυχία στην εξ' αποστάσεως εκπαίδευση και την αυτο-εκπαίδευση.

Κύριο μειονέκτημα των δικτυακών εκπαιδευτικών εφαρμογών είναι η ανωριμότητα τους. Καθώς το μέσο είναι σχετικά πρόσφατο, όσον αφορά τη χρήση του στην Ελλάδα, οι διαθέσιμες εφαρμογές δεν έχουν καταλήξει σε μία ομοιογενή μορφή ούτε έχει ξεχωρίσει κάποια δομή οργάνωσης της πληροφορίας και των υπηρεσιών που να υπερτερεί ξεκάθαρα των άλλων. Επιπλέον, το χαμηλό κόστος επιτρέπει τη δημιουργία μεγάλου πλήθους τέτοιων εφαρμογών, με αποτέλεσμα ο χρήστης να κινδυνεύει να χαθεί σε μία θάλασσα εναλλακτικών επιλογών, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι, συνήθως, αρκετά πρόχειρες και φτωχές.

Οι αποκλεισμοί και οι αφορισμοί συνήθως δεν προσφέρουν κάτι στο χώρο της εκπαίδευσης. Όλοι οι τύποι λογισμικού μπορούν να βρουν τη θέση τους σε ένα καλοσχεδιασμένο εκπαιδευτικό σύστημα. Εξ' άλλου, αυτό που χρειάζεται πάνω απ' όλα η εκπαίδευση είναι καλούς εκπαιδευτικούς, οι οποίοι πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν το δικό τους στυλ διδασκαλίας, στηριζόμενοι στους τίτλους που τους βοηθούν περισσότερο. Καλός εκπαιδευτικός δεν είναι αυτός που χρησιμοποιεί πολλούς τίτλους λογισμικού, αλλά αυτός που έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει σημαντικά το μάθημά του χρησιμοποιώντας όσα τεχνολογικά μέσα κρίνει ότι χρειάζεται. Η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια μόνο με έναν τρόπο: κάνοντας πιο εύχρηστη την τεχνολογία που υπάρχει και προσφέροντας συνεχώς νέες δυνατότητες. Η επιλογή αφήνεται πάντα στον εκπαιδευτικό.



Πηγές:
Το λήμα της Wikipedia για το εκπαιδευτικό λογισμικό
http://en.wikipedia.org/wiki/Educational_software

Εκπαιδευτική πύλη του ΥΠΕΠΘ με αρκετούς προτεινόμενους τίτλους λογισμικού και υπηρεσίες.
http://www.e-yliko.gr

Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο παρέχει ελεύθερα μία συλλογή από λογισμικό κλειστού ως προς το περιεχόμενο.
http://www.pi-schools.gr/

Η τεχνολογία στην εκπαίδευση του τέλους του '00

Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά εδώ.

Η ψηφιακή εποχή και η εποχή της πληροφορίας έχουν μεταμορφώσει και εξακολουθούν να αλλάζουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε, εργαζόμαστε, διασκεδάζουμε, σκεφτόμαστε. Καθώς η δεκαετία του 2000 πλησιάζει στο τέλος της, η εκπαίδευση εκσυγχρονίζεται, επωφελούμενη από τις τεχνολογικές εξελίξεις που εμφανίστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την περίοδο. Συνοπτικά, υπάρχουν δύο κατηγορίες τεχνολογικών καινοτομιών που επηρεάζουν το σύνολο της εκπαίδευσης:

(α) οι τεχνολογίες επικοινωνίας, με κυριότερο το διαδίκτυο και τον παγκόσμιο ιστό προσφέρουν νέες προηγμένες μεθόδους αναζήτησης και διαχείρισης της πληροφορίας και της γνώσης, ενώ παράλληλα έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν οι άνθρωποι, διανοίγοντας νέες οδούς επικοινωνίας, ανταλλαγής και όσμωσης απόψεων.
(β) οι ψηφιακές συσκευές γίνονται ολοένα και μικρότερες, το λογισμικό τους γίνεται πιο διαισθητικό και αποτελεσματικό, το περιβάλλον χρήσης τους πιο φιλικό. Οι τρομακτικές συσκευές με τα δύσχρηστα κουμπιά και τις οθόνες που προβάλλουν πράσινους αριθμούς έχουν δώσει τη θέση τους σε κομψές συσκευές με οθόνες αφής, δυνατότητα αναπαραγωγής ήχου και βίντεο, συσκευές που επικοινωνούν μεταξύ τους και που εντάσσονται ευκολότερα στην καθημερινότητά μας.

Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές έχουν εισβάλει δυναμικά στο χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης τα τελευταία δέκα χρόνια, καθώς κάθε σχολική μονάδα είναι εξοπλισμένη με εργαστήριο υπολογιστών που επιτρέπει τη χρήση τους από παιδιά και εκπαιδευτικούς. Τα περισσότερα από αυτά τα εργαστήρια διαθέτουν, πλέον, και ευρυζωνική σύνδεση στο διαδίκτυο, ενώ το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο τα εξοπλίζει με ειδικό εκπαιδευτικό λογισμικό που επιτρέπει την περαιτέρω αξιοποίηση των υπολογιστών στην κύρια εκπαιδευτική διαδικασία.

Μία σειρά από νέες συσκευές, σχεδιασμένες ώστε να εξυπηρετούν κυρίως εκπαιδευτικές ανάγκες, έχουν επίσης αρχίσει να χρησιμοποιούνται δειλά δειλά στη χώρα μας. Οι διαδραστικοί πίνακες, οι μικροί φορητοί υπολογιστές που έχουν σχεδιαστεί για μαθητές, οι φορητοί υπολογιστές αφής (tablet PCs) και τα διαδραστικά θρανία είναι μερικές από τις πιο διάσημες επινοήσεις που χρησιμοποιούνται στις εκπαιδευτικές αίθουσες όλου του κόσμου.

Στη χώρα μας ο ρυθμός αξιοποίησης αυτών των τεχνολογιών μεγαλώνει διαρκώς, καθώς ολοένα και περισσότερα σχολεία, φροντιστήρια ξένων γλωσσών ή μέσης εκπαίδευσης, πανεπιστημιακά ιδρύματα κ.α. εξοπλίζονται με τεχνολογίες αιχμής (κυρίως διαδραστικούς πίνακες), επιτρέποντας στους εκπαιδευτικούς να δοκιμάσουν τη χρήση τους σε πραγματικές συνθήκες. Δυστυχώς, είμαστε ακόμα στην αρχή, και ο βαθμός αξιοποίησης αυτών των τεχνολογιών παραμένει χαμηλός. Ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτό θα αλλάξει άμεσα.

Μία από τις αιτίες που οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι σχετικά διστακτικοί στη χρήση σύγχρονων εκπαιδευτικών εργαλείων αποτελεί το γεγονός ότι ελάχιστο από το υποστηρικτικό υλικό έχει προσαρμοσθεί στην ελληνική γλώσσα και πραγματικότητα. Για παράδειγμα, μόνο οι κορυφαίοι διαδραστικοί πίνακες της αγοράς συνοδεύονται με λογισμικό στα ελληνικά, ενώ πρόσφατα έχει αναπτυχθεί και η δυνατότητα αναγνώρισης χειρογράφου (γραφής με το χέρι επάνω στον πίνακα) για την ελληνική γλώσσα. Ωστόσο, αν βάλουμε στην άκρη αυτές τις μία - δύο εξαιρέσεις, οι περισσότερες φίρμες διαδραστικών πινάκων δεν υποστηρίζουν ούτε το ελληνικό μενού ούτε την αναγνώριση γραφής, πόσο μάλλον την αναγνώριση γραφής στην ελληνική γλώσσα. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται και στις άλλες συσκευές.

Όσοι ασχολούνται με το ζήτημα της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, αισιοδοξούν ότι θα τις δούμε να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε όλες τις βαθμίδες της ελληνικής εκπαίδευσης άμεσα. Ο ανταγωνισμός που θα δημιουργηθεί, πιθανότατα θα προκαλέσει πιέσεις προς τους κατασκευαστές των συσκευών και θα τους υποχρεώσει να προσαρμόσουν το υποστηρικτικό λογισμικό και υλικό τους στην ελληνική πραγματικότητα. Έτσι, η εκπαιδευτική αίθουσα του μέλλοντος θα έρθει στο παρόν και η εκπαίδευση θα εκσυγχρονιστεί τεχνολογικά. Ελπίζουμε αυτός ο τεχνικός εκσυγχρονισμός να προκαλέσει επαγωγικά ένα κύμα ευεργετικού εκσυγχρονισμού στα θεμέλια της ελληνικής παιδείας.

Για τον μαθητικό υπολογιστή

Η φετινή σχολική χρονιά ξεκίνησε με μία σημαντική παροχή από την πλευρά της πολιτείας: ένα φορητό υπολογιστή για όλους τους μαθητές της Α’ γυμνασίου (και αρκετούς από τους καθηγητές τους). Εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές καλούνται να προβληματιστούν για τον τρόπο με τον οποίο θα αξιοποιήσουν τον μαθητικό υπολογιστή. Η σωστή αξιοποίηση του μαθητικού υπολογιστή συνιστά ένα πρόβλημα του οποίου η λύση δεν είναι καθόλου προφανής. Εξάλλου, εκτός από τα πλεονεκτήματα, οι εκπαιδευτικοί, οι γονείς και οι μαθητές θα πρέπει να γνωρίζουν και τους κινδύνους που εγγυμονεί ένα τέτοιο εγχείρημα, καθώς και πως θα τους αντιμετωπίσουν.

Αυτή τη στιγμή θα πρέπει όλοι οι μαθητές της Α’ γυμνασίου να έχουν στη διάθεσή τους έναν ολοκαίνουριο φορητό υπολογιστή αξίας 450 ευρώ. Σίγουρα ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής προσελκύει το ενδιαφέρον των παιδιών και των εφήβων, αφού αποτελεί ένα μέσο παιχνιδιού και επικοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να ιδωθεί ως μία συναρπαστική μηχανή με πολλές δυνατότητες. Είναι βέβαιο ότι με ένα φορητό υπολογιστή στη διάθεσή τους από τόσο μικρή ηλικία, όλοι οι μαθητές θα εξοικειωθούν πολύ πιο γρήγορα με τις νέες τεχνολογίες, και η κοινωνία της πληροφορίας θα γίνει ο φυσικός τους χώρος. Η εξοικείωση με τα μέσα της ψηφιακής εποχής αποτελεί βασικό στοιχείο του γραμματισμού του σύγχρονου ανθρώπου.

Από την άλλη πλευρά, η χρήση του μαθητικού φορητού υπολογιστή ως απλού παιχνιδιού σίγουρα αποτελεί πολύ μικρό μέρος των δυνατοτήτων του, ενώ ταυτόχρονα τον απομακρύνει από το ρόλο του ως βοηθητικό εκπαιδευτικό εργαλείο. Το σημαντικό ζήτημα, λοιπόν, είναι το πως πρέπει να αξιοποιηθεί ο φορητός υπολογιστής για την υλοποίηση των εκπαιδευτικών στόχων και την περαιτέρω ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών.

Κατ’ αρχήν, οι φορητοί υπολογιστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση δεξιοτήτων στη χρήση των ψηφιακών μέσων. Αυτό αποτελεί, έτσι κι αλλιώς, προϋπόθεση για την περαιτέρω χρήση του φορητού υπολογιστή από τον κάτοχό του. Στη συνέχεια, ο υπολογιστής μπορεί να εξοπλιστεί με κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό. Οι τίτλοι που υπάρχουν στην αγορά περιλαμβάνουν λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, βοηθήματα για το σχολείο, διαδραστικά περιβάλλοντα, προσομοιώσεις και πολλά άλλα. Το επόμενο βήμα είναι η αξιοποίηση των ατέλειωτων πόρων του διαδικτύου. Εκτός από τα ανοιχτά λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, ο παγκόσμιος ιστός παρέχει πολλά άλλα εργαλεία χρήσιμα στην εκπαίδευση, όπως προσομοιώσεις, χάρτες, εικόνες, κείμενα, συζητήσεις και απόψεις, κ.α. Επιπλέον, ο παγκόσμιος ιστός είναι ένας τόπος όπου μπορεί κανείς να αναπτύξει τις κοινωνικές του ικανότητες, τις δεξιότητες επικοινωνίας και κοινωνικοποίησης, να διευρύνει τους ορίζοντές του, να αποκτήσει ερεθίσματα και, γενικά, να μορφωθεί και να παιδευθεί.

Όσον αφορά τους καθηγητές, ελπίζουμε ότι όχι μόνο θα προσαρμόσουν το νέο αυτό εκπαιδευτικό εργαλείο στις ανάγκες της διδασκαλίας τους, αλλά θα αναζητήσουν τρόπους και ιδέες για την περαιτέρω βελτίωση του εκπαιδευτικού τους έργου. Για παράδειγμα, η παρουσία πολλών Η/Υ σε μία εκπαιδευτική αίθουσα διευκολύνει τη μεταφορά εκπαιδευτικού υλικού, ασκήσεων, κλπ.. Ταυτόχρονα, επιτρέπει την πραγματοποίηση αυτόματης αξιολόγησης, την εφαρμογή τεχνικών αυτο-εκπαίδευσης, την εύκολη συλλογή στοιχείων χρήσιμων στον εκπαιδευτικό κ.α. Ιδιαίτερη σημασία, ωστόσο, έχει για τον εκπαιδευτικό η δυνατότητα να αποθηκεύει, να βελτιώνει και να μοιράζεται το εκπαιδευτικό του υλικό με τους συναδέλφους του. Με αυτό τον τρόπο αποκτά πρόσβαση σε κοινότητες εκπαιδευτικών οι οποίες τον εξοπλίζουν με το υλικό και τη βοήθεια που χρειάζεται κάθε φορά.

Πίσω από την έδρα οι καθηγητές καλούνται να αναλάβουν ένα ιδιαίτερα δύσκολο έργο: έχουν χρέος να κατανοήσουν τις δυνατότητες των νέων εκπαιδευτικών εργαλείων και να οδηγήσουν τους μαθητές τους στο να τις κατακτήσουν μέσα από ένα οργανωμένο πλάνο. Οι καθηγητές θα πρέπει να λάβουν υπόψιν τους ότι οι υπολογιστές μπορεί να κρύβουν πολλούς κινδύνους και θα πρέπει να φροντίσουν να προστατεύσουν τους μαθητές τους από αυτούς, χωρίς όμως να τους αποθαρρύνουν Αν και θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν τους φορητούς υπολογιστές ακόμα και μέσα στην εκπαιδευτική αίθουσα, ωστόσο δεν θα πρέπει να το κάνουν εις βάρος του αντικειμένου που διδάσκουν ή άλλων πτυχών της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Από την άλλη, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να θεωρήσουν ότι το ζήτημα του φορητού υπολογιστή αφορά αποκλειστικά και μόνο τα τεχνικά μαθήματα. Ο υπολογιστής είναι ένα εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά σε όλες τις πνευματικές δραστηριότητες των μαθητών, ακόμα κι έξω από το μάθημα της πληροφορικής, ακόμα και στα λεγόμενα “θεωρητικά” μαθήματα.

Κάθε ηλεκτρονική συσκευή μπορεί να είναι επικίνδυνη αν κανείς δεν ξέρει πως να προφυλαχθεί και να τη χρησιμοποιήσει σωστά. Στους φορητούς υπολογιστές έχει ιδιαίτερη σημασία η προστασία των ιδιωτικών πληροφοριών του χρήστη τους. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν ηλεκτρονικούς υπολογιστές σε καθημερινή βάση, αφήνουν πολλά από τα στοιχεία τους σε αυτούς, συχνά χωρίς να το συνειδητοποιούν εντελώς. Παράλληλα, αρκετοί χρησιμοποιούν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή για να κρατήσουν προσωπικές σημειώσεις ή να αποθηκεύσουν εσκεμμένα άλλες προσωπικές και ιδιωτικές πληροφορίες. Οι χρήστες, λοιπόν, θα πρέπει να ενημερωθούν για τους τρόπους διαρροής ή κλοπής αυτών των πληροφοριών από τον υπολογιστή τους και να φροντίσουν να προστατεύσουν τα ιδιωτικά τους στοιχεία και τα προσωπικά τους δεδομένα.

Ένας άλλος κίνδυνος που σχετίζεται με το τεχνικό μέρος του φορητού υπολογιστή είναι οι ιοί και τα άλλα επικίνδυνα προγράμματα που είναι δυνατό να αλλοιώσουν τα αρχεία των παιδιών, να καταστρέψουν τις εργασίες και το λογισμικό τους και, γενικότερα, να προκαλέσουν σοβαρές δυσλειτουργίες στη συσκευή. Δεδομένου ότι ο φορητός αυτός υπολογιστής θα χρησιμοποιείται πλέον ως βασικό εκπαιδευτικό εργαλείο, οποιαδήποτε σοβαρή ζημιά σε αυτόν θα έχει επιπτώσεις στην πρόοδο του παιδιού. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να βοηθήσουν να παιδιά να προστατεύσουν τους υπολογιστές τους από τους ιούς και τα επιβλαβή προγράμματα. Συνήθως, ωστόσο, χρειάζεται και η συμμετοχή κάποιου ειδικού, π.χ. του πληροφορικού του σχολείου ή του τεχνικού προσωπικού του καταστήματος από όπου αγοράστηκε ο φορητός υπολογιστής.

Οι περισσότεροι και οι πιο σημαντικοί κίνδυνοι αφορούν στη χρήση του παγκόσμιου ιστού και του διαδικτύου. Έχει αναφερθεί επανειλημμένα ότι το να αφήσεις ένα παιδί μόνο του στον παγκόσμιο ιστό είναι σαν να το αφήνεις μόνο του να κάνει βόλτα στην Ομόνοια στις 12 το βράδυ: υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνει μάρτυρας εικόνων και καταστάσεων που δεν είναι έτοιμο να τις αντιμετωπίσει. Γι αυτό το λόγο οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία ανακάλυψης του μαγικού κόσμου του ίντερνετ μαζί με το παιδί τους. Θα πρέπει να είναι δίπλα του, ως φυσικές παρουσίες, τουλάχιστον στα πρώτα του βήματα, να ενδιαφέρονται για τις διαδικτυακές του δραστηριότητες, και να φροντίσουν ο υπολογιστής να χρησιμοποιείται σε κοινόχρηστο χώρο (π.χ. την κουζίνα ή το σαλόνι).

Ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα παιδιά που χρησιμοποιούν διαδικτυωμένες τεχνολογίες είναι ο εθισμός. Συνήθως ο εθισμός στη χρήση του διαδικτύου προκαλείται από την υπερβολή. Οι έφηβοι που συνηθίζουν να κάθονται υπερβολικά πολλές ώρες (π.χ. 12 ώρες την ημέρα) μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή τους κινδυνεύουν να εθιστούν, γεγονός που θα έχει ως συνέπεια να εγκαταλείψουν σταδιακά όλες τις άλλες δραστηριότητες της ζωής τους και να ασχολούνται μόνο με τις διαδικτυακές τους δραστηριότητες. Ωστόσο, οι περιπτώσεις εθισμού είναι αντιμετωπίσιμες, αρκεί κανείς να ζητήσει βοήθεια από ειδικούς.

Συνοψίζοντας, ο φορητός μαθητικός υπολογιστής αποτελεί μία πολύ καλή αρχή για την αξιοποίηση των νέων μέσων στην εκπαίδευση, αρκεί να αξιοποιηθεί σωστά. Οι προκλήσεις που αφορούν στην αξιοποίησή του είναι μεγάλες, τόσο για τους μαθητές, όσο και για τους γονείς και τους καθηγητές. Είναι βέβαιο ότι η πορεία προς τη σωστή ενσωμάτωση του νέου μέσου δεν θα είναι εύκολη κι οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει να προχωρήσουν προσεκτικά και βάση σχεδίου για την ολοκληρώσουν με αίσιο τρόπο. Επιπλέον, θα πρέπει όλοι να είναι ενήμεροι για τους κινδύνους που εγγυμονεί αυτή η δράση, είτε σε τεχνικό επίπεδο, είτε σε κοινωνικό, είτε σε ψυχολογικό. Όλες οι πλευρές θα πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά, ώστε να προστατεύσουν τους μικρούς μαθητές. Έτσι θα τους εξασφαλίσουν την εκπαίδευση που οραματιζόμαστε και που τους αξίζει.

Η συνεργατική εκπαίδευση

Ο εκσυγχρονισμός της εκπαίδευσης πραγματοποιείται στη βάση της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών. Ένα από τα πιο καίρια ερωτήματα σε αυτή την προσπάθεια αφορά στην αξιοποίηση του διαδικτύου και των άλλων υπηρεσιών του διαδικτύου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Υπάρχουν, άραγε, εκπαιδευτικές μέθοδοι που επωφελούνται ουσιαστικά από τις δυνατότητες του διαδικτύου; Σίγουρα υπάρχουν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η ιδέα της συνεργατικής εκπαίδευσης. Ως όρος, μπορεί να περιλαμβάνει τα προγράμματα συνεργατικής μάθησης (π.χ. δύο ή περισσότερα σχολεία συμμετέχουν από κοινού σε ένα κατάλληλα συντονισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας), της συνεργασίας ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς (π.χ. συγκέντρωση υλικού από κοινότητες εκπαιδευτικών), κ.α. Σε κάθε περίπτωση, η συνεργατική εκπαίδευση αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες δυνατότητες που ανοίγονται στον εκπαιδευτικό κόσμο χάρη στη νέα τεχνολογία.

Ζητήσαμε από τη Βασιλική Νιάρου, εκπαιδευτικό της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και Διεθνή Πρέσβη Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης στο πρόγραμμα eTwinning, να μας δώσει μερικά στοιχεία για τη συνεργατική εκπαίδευση, κυρίως μέσα από τις εμπειρίες της από το πρόγραμμα eTwinning, καθώς και για άλλες πτυχές του ζητήματος της συνεργατικής εκπαίδευσης και της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών στο χώρο της παιδείας.

Το eTwinning είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα προγράμματα συνεργατικής μάθησης. Σε αυτό συμμετέχουν πάνω από 2500 ελληνικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ε.Ε.:Τι είναι το eTwinning; Πως περίπου λειτουργεί και τι αντίκτυπο έχει στη δουλειά σας και στους μαθητές; Τι ρόλο παίζουν οι ΤΠΕ στην υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων;

Β.Ν.: Η Δράση eTwinning δημιουργήθηκε για να δώσει στους μαθητές της Ευρώπης την ευκαιρία να μάθουν συνεργατικά, να μοιραστούν τις ιδέες τους και να δημιουργήσουν νέες φιλίες. Από το Νοέμβριο του 2004, αποτελεί μία από τις δράσεις του προγράμματος eLearning της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η επίσημη έναρξή της έγινε στις 14/01/2005. Στα πλαίσιά της, σχολεία από δύο ή περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, κάνοντας χρήση των ΤΠΕ, συνεργάζονται ώστε να αποκομίσουν παιδαγωγικά, κοινωνικά και πολιτισμικά οφέλη. Ευρωπαίοι μαθητές με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών του σχολείου τους, συμμετέχουν σε κοινές εκπαιδευτικές εργασίες με κάποιο σχολείο από άλλη ευρωπαϊκή χώρα, μαθαίνοντας τη σχολική και κοινωνική κουλτούρα άλλων χωρών και εξασκώντας τις δεξιότητες τους στις ΤΠΕ.

Το eTwinning έχει βασικό στόχο να βελτιώσει την παιδαγωγική διαδικασία, προσθέτοντας αξία στη μάθηση, ενώ ταυτόχρονα ξεπερνώντας τη στενή έννοια της θεματικής συνεργασίας των σχολείων, στοχεύει σε μια πλήρη και συστηματική συνεργασία σε όλα τα επίπεδα: μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές, σχολικές τάξεις, διευθύνσεις σχολικών μονάδων. Η αδελφοποίηση του σχολείου μπορεί να γίνει με αφορμή την αδελφοποίηση πόλεων, ανταλλαγές μαθητών / εκπαιδευτικών ή την επιθυμία για μια νέα συνεργασία που θα ενδυναμώσει την έννοια της ευρωπαϊκής διάστασης στο σχολείο. Η αδελφοποίηση διευθυντών μπορεί να είναι μια συνεργασία αμοιβαίας κατάρτισης σε θέματα σχολικής οργάνωσης. Η αδελφοποίηση εκπαιδευτικών μπορεί να αφορά στην επιλογή ενός θεματικού ή διαθεματικού προγράμματος από δύο ή περισσότερους εκπαιδευτικούς σε διαφορετικές χώρες ή και στην αμοιβαία κατάρτιση σχετικά με τη μεθοδολογία, την παιδαγωγική, την χρήση των ΤΠΕ ή τη διδασκαλία. Η αδελφοποίηση μπορεί να βασιστεί επίσης σε δραστηριότητες, όπως συναυλίες, αγώνες, εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις.

Ένας ακόμα στόχος του eTwinning, είναι να βελτιώσει τις γνώσεις των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ ώστε να τις ενσωματώσουν στη διδασκαλία. Ταυτόχρονα προσφέρει στον εκπαιδευτικό ένα μέσο για να προκαλέσει το ενδιαφέρον των μαθητών του, για να ενημερωθεί για τα εκπαιδευτικά συστήματα άλλων ευρωπαϊκών χωρών, για να ανταλλάξει παιδαγωγικές ιδέες με άλλους Ευρωπαίους εκπαιδευτικούς, για να ενισχύσει τις γνώσεις του σε ένα συγκεκριμένο θέμα, να εξασκήσει τις γνώσεις του στις ξένες γλώσσες, να βελτιώσει τη μέθοδο διδασκαλίας του. Έτσι, προωθείται η επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, καθώς η ώσμωση συστημάτων, απόψεων και πρακτικών, σε συνδυασμό με τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων, παρακινεί τους εκπαιδευτικούς στη δουλειά τους.

Ειδικότερα, πάνω στο θέμα της Συνεργατικής μάθησης, θα ήθελα να τονίσω ότι τα Προγράμματα eTwinning προϋποθέτουν ακριβώς αυτόν τον τρόπο συνεργασίας, καθώς αφορούν συνεργασίες ομάδων μαθητών και καθηγητών πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα και παρέχουν μια θαυμάσια ευκαιρία για την υλοποίηση ευχάριστης και αυθεντικής συνεργατικής μάθησης στη σχολική πραγματικότητα, χωρίς να απαιτείται πληθώρα πηγών και μέσων, χρησιμοποιώντας τις ΤΠΕ για να ενισχύσουν και να βελτιώσουν τη συνεργασία σε όλα τα επίπεδα. Οι μαθητές μαθαίνουν να επικοινωνούν με άλλους Ευρωπαίους μαθητές, να κάνουν πλάνα και επιλογές, να παίρνουν αποφάσεις από κοινού, να επιχειρηματολογούν και να συμβιβάζονται. Μεταβαίνουν έτσι από τη μηχανική αναπαραγωγή γνώσεων στη δημιουργική μάθηση. Επιπλέον οι ΤΠΕ παρέχουν αμεσότητα στην επικοινωνία και δυνατότητα συνεργασίας των απομακρυσμένων σχολείων. Η χρήση τους προσφέρει επιπλέον κίνητρο για μάθηση στους μαθητές. Το eTwinning παρέχει ηλεκτρονικά εργαλεία για όλα τα στάδια μιας συνεργασίας, εύχρηστα και επικοινωνιακά ασφαλή, προάγοντας μάλιστα με τον καλύτερο τρόπο την κοινωνική δικτύωση μέσα σε αυτό το ασφαλές περιβάλλον. Έτσι μαθητές και καθηγητές μπορούν να έρθουν σε επαφή με τις ΤΠΕ, καλύτερα και αποδοτικότερα.

Ε.Ε.:Τι δυνατότητες προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών στην εύρεση και σύνταξη εκπαιδευτικού υλικού, στην προετοιμασία για το μάθημα, κλπ.;

Β.Ν.: Πριν αρκετά χρόνια, ως πρωτοδιόριστη καθηγήτρια, θυμάμαι ότι είχα δαπανήσει πολύ χρόνο για να καταφέρω να εντοπίσω μέσα στο χάος του Διαδικτύου, υλικό που θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω στην τάξη μου. Το υλικό αυτό ή θα βρισκόταν σε δικτυακούς τόπους του εξωτερικού με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζω προβλήματα με το θέμα της ξένης γλώσσας από τους μαθητές μου, ή υλικό που αντιστοιχούσε στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και απαιτούσε πολλές αλλαγές για να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί μέσα σε μία τάξη Λυκείου. Σήμερα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά προς το καλύτερο. Από τη μία πλευρά, η Δικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη έχει να προσφέρει τα εκπαιδευτικά λογισμικά από τα έργα Οδύσσεια και Πλειάδες και τα «ολοκληρωμένα εκπαιδευτικά πακέτα» με έτοιμα σενάρια για εκπαιδευτικές δραστηριότητες, αλλά και ένα μεγάλο αριθμό από εγκεκριμένες δραστηριότητες, σενάρια και σχέδια μαθημάτων, καθώς και ένα μεγάλο αριθμό από προτεινόμενες πηγές στο Διαδίκτυο όπου ο κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να βρει κάτι που θα τον βοηθήσει στην προετοιμασία και υλοποίηση του μαθήματος του.

Από την άλλη, όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και μάλιστα όχι ειδικότητας Πληροφορικής, αρχίζουν να χρησιμοποιούν διάφορα εργαλεία προκειμένου να δημιουργήσουν μόνοι τους το εκπαιδευτικό υλικό που χρειάζονται. Και γιατί όχι. Πρόσφατα (Απρίλιος) σε εκπαιδευτικό συνέδριο στο Βόλο, με χαρά διαπίστωσα ότι νέοι δάσκαλοι, με απλά εργαλεία όπως Λογισμικό Παρουσιάσεων, είχαν δημιουργήσει απλές δραστηριότητες για να διδάξουν στους μαθητές τους έννοιες Φυσικής. Σήμερα είναι πολύ απλό να βρει κανείς στο Διαδίκτυο και να χρησιμοποιήσει Ελεύθερο Λογισμικό που θα του επιτρέψει να δημιουργήσει από την πιο απλή μέχρι την πιο σύνθετη δραστηριότητα, φτιαγμένη σύμφωνα με τα μέτρα και τις ανάγκες της τάξης του και φυσικά κάθε χρόνο να την εμπλουτίζει ή να την τροποποιεί. Μπορεί την πρώτη φορά να φανεί κάπως δύσκολο ή χρονοβόρο, το σίγουρο είναι όμως ότι αυτός ο κόπος θα αποσβεστεί. Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι είναι πολύ σημαντικό να πειστούν οι εκπαιδευτικοί να μοιράζονται αυτή τη δουλειά τους, ενώ ταυτόχρονα θα διαφυλάσσονται τα πνευματικά τους δικαιώματα πάνω στη δουλειά αυτή. Έτσι ο καθένας από εμάς να μη χρειάζεται να «ξανα-ανακαλύπτει τον τροχό» κάθε φορά που θα θέλει κάτι συγκεκριμένο, αλλά να μπορεί να το εντοπίσει σε μία δεξαμενή υλικού στην οποία θα συνεισφέρουν όλοι. Η Εκπαιδευτική Πύλη μπορεί να λειτουργήσει σαν μια τέτοια δεξαμενή και σε αυτόν τον τομέα είχα επικεντρώσει όταν εργαζόμουν εκεί ως εξωτερική συνεργάτης τα προηγούμενα χρόνια.

Ε.Ε.:Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη χώρα μας;

Β.Ν.: Τα τελευταία χρόνια είναι ιδιαίτερα «της μόδας» η κοινωνική δικτύωση. Οι εκπαιδευτικοί ευαισθητοποιημένοι σε θέματα επικοινωνίας και ανταλλαγής απόψεων, έχουν εδώ και καιρό ενεργοποιηθεί προς την κατεύθυνση αυτή, δημιουργώντας διαδικτυακές κοινότητες σε απλές μορφές αρχικά, μέσα από Πύλες εκπαιδευτικών θεμάτων όπου μέσα σε forum μπορούσαν να καταθέσουν τους προβληματισμούς τους και να ανταλλάξουν απόψεις, για να φτάσουμε σήμερα σε πιο επίσημες δομές π.χ. στην Ελληνική Εκπαιδευτική Διαδικτυακή Κοινότητα (ΔΕΕΚ) του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, στα ειδικά forum των επιτροπών βαθμολογικών κέντρων για το σχολιασμό των θεμάτων Πανελληνίων Εξετάσεων, on-line κοινότητες κατά ειδικότητα, on-line κοινότητες για συγκεκριμένες δράσεις όπως το eTwinning ή την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση κατά περιοχή ή νομό, on-line κοινότητες για εκπαίδευση από απόσταση, on-line κοινότητες μαθητών, κ.λ.π.. Μια αναζήτηση άλλωστε στο Διαδίκτυο θα μας πείσει για τη μεγάλη ποικιλία αυτών των κοινοτήτων και θα δώσει στον καθένα την ευκαιρία να βρει αυτό που του ταιριάζει, π.χ. να επιλύσει κάποιες απορίες, να συμμετάσχει σε κάποια κοινότητα μάθησης, να έχει πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό της ειδικότητάς του, κ.λ.π.

Γενικά, οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών μπορούν να δώσουν ευκαιρίες σε όλους τους εκπαιδευτικούς ανεξάρτητα από τον τόπο κατοικίας τους, να επικοινωνήσουν, να ανταλλάξουν απόψεις, προτάσεις και σκέψεις τόσο σε γενικά θέματα που απασχολούν την Εκπαιδευτική Κοινότητα, όσο και πιο συγκεκριμένα θέματα όπως για παράδειγμα σε περιεχόμενο μαθημάτων. Έτσι προχωράμε ένα βήμα πιο πέρα, στο να μπορέσουν δηλαδή οι on-line κοινότητες να συνεισφέρουν στη δεξαμενή εκπαιδευτικού υλικού όπως έχω προαναφέρει.

Ε.Ε.:Τι είναι το e-yliko.gr, τι προσφέρει και πως μπορεί να αξιοποιηθεί από τους εκπαιδευτικούς; Εσείς το χρησιμοποιείτε;

Β.Ν.: Το e-yliko.gr είναι η Επίσημη Εκπαιδευτική Πύλη του ΥπΕΠΘ και αποτελεί ένα χώρο συνάντησης και αλληλοϋποστήριξης της εκπαιδευτικής κοινότητας. Εδώ ο εκπαιδευτικός μπορεί να αναζητήσει Προτάσεις Διδασκαλίας, Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Υποστηρικτικό Υλικό, Άρθρα και Χρήσιμες Διευθύνσεις, να ενημερωθεί για Συνέδρια, Εκδηλώσεις, Ανακοινώσεις και Διαγωνισμούς που αφορούν την Εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, στην ενότητα Εκπαιδευτικό Υλικό, ο εκπαιδευτικός μπορεί να βρει Προτάσεις Διδασκαλίας κατά εκπαιδευτική βαθμίδα και αντικείμενο, Υποστηρικτικό Υλικό με ποικιλία συνδέσμων κατά αντικείμενο και διδακτική ενότητα και μάλιστα σχολιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε ο εκπαιδευτικός να διευκολύνεται στην επιλογή του, Λογισμικό (Προϊόντα Εκπαιδευτικού Λογισμικού (Υπ.Ε.Π.Θ./Π.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.), Εκπαιδευτικά Πακέτα (Υπ.Ε.Π.Θ/Ε.Α.Ι.Τ.Υ ), Συνοδευτικά CD-ROMs για τα Σχολικά Εγχειρίδια (Π.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.), Ελεύθερο Λογισμικό & Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα, Δωρεάν Λογισμικό Γενικής Χρήσης), Χρήσιμες Διευθύνσεις, Βιβλιοθήκη Εικόνων, Εργαστηριακά Μαθήματα, να αναζητήσει υλικό με κριτήρια ή να καταθέσει το δικό του υλικό το οποίο θα δημοσιευθεί μετά από έλεγχο από επιτροπή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Στην ενότητα Ενημερωτικό Υλικό συναντάμε πληροφορίες για Υπολογιστές & Διαδίκτυο, Εκπαιδευτικές Επισκέψεις, Πολιτιστικά Νέα, Διακρατικά Προγράμματα, Εκδηλώσεις, Συνέδρια και Διαγωνισμούς, στην ενότητα Επιμορφωτικό Υλικό συναντάμε μια πληθώρα από Εκπαιδευτικά Άρθρα, πληροφορίες για προγράμματα της Δια Βίου Μάθησης και τις διαθέσιμες ψηφιακές Βιβλιοθήκες, ενώ υπάρχει και ειδική ενότητα αφιερωμένη στην Ειδική Αγωγή & Εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη επισκεψιμότητα στο δικτυακό τόπο της Εκπαιδευτικής Πύλης. Οι εκπαιδευτικοί έχουν βρει εκεί ένα σύμμαχο στον καθημερινό τους αγώνα μέσα και έξω από τη σχολική τάξη, για μία καλύτερη παιδεία στη χώρα μας. Αν μάλιστα τους δοθούν τα κατάλληλα κίνητρα και εχέγγυα για τη διαφύλαξη της πνευματικής δουλειάς τους, είναι σίγουρο ότι θα συνεισφέρουν πολύ δυναμικά στον εμπλουτισμό του υπάρχοντος υλικού. Τα χρόνια που συνεργαζόμουν με την Εκπαιδευτική Πύλη, είχα τη χαρά να αναρτήσω αρκετές εκπαιδευτικές προτάσεις και λέω χαρά, καθώς η ανατροφοδότηση από συναδέλφους που τις χρησιμοποίησαν, ήταν για μένα μεγάλη χαρά και πηγή έμπνευσης για να συνεχίσω. Παράλληλα ωφελήθηκα και γω βλέποντας τη δουλειά συναδέλφων και χρησιμοποιώντας την στην τάξη μου.

Ε.Ε.:Ποιοι κίνδυνοι υπάρχουν, κατά τη γνώμη σας, όσον αφορά την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση; Πως μπορούν να αντιμετωπιστούν;

Β.Ν.: Το παν είναι να συνειδητοποιήσουμε και να εφαρμόσουμε στην πράξη και την καθημερινή σχολική πρακτική, το γεγονός ότι οι νέες τεχνολογίες δεν είναι ο αυτοσκοπός αλλά το μέσο. Δεν είναι το εργαλείο που θα μας λύσει όλα τα προβλήματα αλλά αυτό που θα μας βοηθήσει να δούμε ότι υπάρχουν λύσεις που με την παραδοσιακή διδασκαλία δεν θα ήταν εφικτές. Αν οι νέες τεχνολογίες δεν αξιοποιηθούν σωστά, δηλαδή χωρίς σύνεση, κατάλληλη επιμόρφωση όχι τόσο στα εργαλεία, όσο στην ουσία της παιδαγωγικής προσέγγισης που υποστηρίζουν αυτά τα εργαλεία, τότε κινδυνεύουμε να βρεθούμε στον αντίποδα και να έχουμε περισσότερα προβλήματα στη σχολική τάξη απ’ ότι πριν την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών. Ο εκπαιδευτικός που έχει επιμορφωθεί σωστά, μπορεί να κάνει εποικοδομητική χρήση ακόμα και απαρχαιωμένου εξοπλισμού που πολλές φορές παρασυρμένοι από τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, «σνομπάρουμε», θεωρώντας ότι δεν αξίζει τον κόπο καν να προσπαθήσουμε να τον χρησιμοποιήσουμε. Πριν αρκετά χρόνια, το παιδαγωγικό Ινστιτούτο είχε τυπώσει κάποιες αφίσες για τα σχολικά εργαστήρια. Πιστεύω ότι η πιο επιτυχημένη έδειχνε ένα μαθητή να σπαζοκεφαλιάζει ας μου επιτραπεί η έκφραση, μπροστά στον υπολογιστή του και δίπλα του ένα άλλο μαθητή να δουλεύει πιο αποτελεσματικά με ένα Αριθμητήριο (για να θυμηθούμε πως μάθαμε και εμείς μαθηματικά λίγες γενιές πριν). Ακόμα και ένα απλό λογισμικό σε έναν μέτριων επιδόσεων υπολογιστή, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, θα έχει αποτέλεσμα, σε αντίθεση σε ότι πιο σύγχρονο που όμως κανείς δεν έχει επιμορφωθεί επαρκώς στο να το χρησιμοποιήσει.

Υπάρχουν πολλοί εκπαιδευτικοί που είναι ανοιχτοί και πεπεισμένοι ότι οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν πραγματικά μαθητές και εκπαιδευτικούς να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες της εκπαίδευσης σήμερα. Αν στηριχτούν επαρκώς μέσα και έξω από την τάξη, με επιμόρφωση, υλικοτεχνική υποδομή και κατάλληλο εκπαιδευτικό λογισμικό, θα αποτελέσουν παράδειγμα και για πολλούς άλλους που διστάζουν ακόμα να κάνουν αυτό το βήμα, είτε επειδή δεν νιώθουν έτοιμοι, είτε επειδή διατηρούν αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα της χρήσης των νέων τεχνολογιών μέσα στην τάξη, είτε επειδή κυρίως δεν έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα για την αλλαγή του ρόλου τους μέσα στην τάξη αυτή. Και εδώ θα επανέλθω για άλλη μια φορά στη σημασία της παιδαγωγικής επιμόρφωσης και στήριξης του εκπαιδευτικού να κατανοήσει ότι ο ρόλος του εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικός αλλά ότι από διδακτικός έχει μετατραπεί σε συμβουλευτικό, βοηθητικό και καθοδηγητικό και ότι ο στόχος του είναι όχι να διδάσκει καθ’ έδρας τους μαθητές του, αλλά να τους υποστηρίζει-εμψυχώνει, να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες τους, να έχει υπομονή, ικανότητα επικοινωνίας και διαθεσιμότητα. Στο κέντρο της μάθησης βρίσκεται ο διδασκόμενος ενώ ο διδάσκοντας τον υποστηρίζει σύμφωνα με τις προσωπικές του δυνατότητες. Γι’ αυτό και βασικό χαρακτηριστικό του καλού εκπαιδευτικού είναι ότι «ξέρει πώς να μαθαίνει» και ότι «εξακολουθεί να μαθαίνει μαζί με τους μαθητές του». Για το λόγο αυτό η δημιουργία και υποστήριξη μηχανισμών «δια βίου επιμόρφωσης και συνεχιζόμενης υποστήριξης» του διδάσκοντα, είναι απολύτως αναγκαία και επιβεβλημένη. Έτσι προσωπικά θα μπορούσα να προτείνω την Ανοικτή και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και τις ΤΠΕ σαν την κινητήρια δύναμη για την ανάπτυξη τέτοιων μηχανισμών που θα δώσουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να επιλέγει το χώρο, το χρόνο, το ρυθμό και ίσως και τη μεθοδολογία που θα επιμορφώνεται. Απαιτείται όμως ο καθηγητής-σύμβουλος να έχει περισσότερες ικανότητες χρήσης των ΤΠΕ από ότι παλιότερα καθώς οι σύγχρονες τάσεις συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με αυτά τα νέα μέσα επικοινωνίας-συνεργασίας.

Ε.Ε.:Καθώς οι εκπαιδευτικοί φορείς εξοπλίζονται με μέσα πληροφορικής και επικοινωνιών, αυξάνουν οι ανάγκες τους σε τεχνική υποστήριξη. Πως αντιμετωπίζεται αυτό το πρόβλημα;

Β.Ν.: Μιλώντας για τα σχολεία πάντα και τον εκεί εργαστηριακό εξοπλισμό, η τεχνική στήριξη πραγματοποιείται σε δύο επίπεδα. Για τα θέματα δικτυακής σύνδεσης υπεύθυνο είναι το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, ενώ για τα τεχνικά θέματα των σχολικών εργαστηρίων, τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ.

Αυτό δεν σημαίνει ότι τα προβλήματα επιλύονται. Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο χρειάζεται οπωσδήποτε αρκετή δουλειά ακόμα προκειμένου να βελτιωθεί η υπάρχουσα δικτύωση των σχολικών μονάδων ως προς την ταχύτητα και την ευρυζωνικότητα και για να αναβαθμιστούν οι προσφερόμενες υπηρεσίες. Και αυτό βέβαια εξαρτάται άμεσα από τις εκάστοτε χρηματοδοτήσεις. Από την άλλη, τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. στελεχώνονται κυρίως από αποσπασμένους εκπαιδευτικούς πληροφορικής που αναλαμβάνουν ένα τεράστιο έργο προσπαθώντας να συντηρήσουν εργαστήρια τα οποία, ας δούμε την αλήθεια, δεν χρησιμοποιούνται αποκλειστικά και μόνο από μαθητές, αλλά προσφέρονται συχνότατα σε Ι.Ε.Κ., επιμορφώσεις των Δήμων, προγράμματα του ΙΔΕΚΕ, κ.λ.π. με αποτέλεσμα λόγω της έντονης χρήσης, να παρουσιάζουν πολλά προβλήματα. Άρα το προσωπικό των ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. εκ των πραγμάτων δεν επαρκεί και καταλήγουμε σχεδόν πάντα, ο καθηγητής Πληροφορικής του σχολείου να γίνεται ο πάσης φύσης τεχνικός που θα πρέπει να δαπανά πολλαπλάσιες ώρες του διδακτικού του ωραρίου προκειμένου να διατηρεί ένα εργαστήριο σε λειτουργία, πράγμα το οποίο δεν συμβαίνει με συνάδελφους καμίας άλλης ειδικότητας. Κατά τη γνώμη μου τα προβλήματα αυτά θα επιλυθούν μόνον όταν στελεχωθούν τα κέντρα ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. με μόνιμο τεχνικό προσωπικό που να επαρκεί για της ανάγκες της κάθε περιοχής και ακόμα καλύτερα, αν θα μπορούσε να υπάρχει ένας τεχνικός με μόνιμη τοποθέτηση σε κάθε Σχολικό Εργαστηριακό Κέντρο (Σ.Ε.Κ.), όπου λόγω των πολλών εργαστηρίων, οι ανάγκες είναι ιδιαίτερα αυξημένες, σε σημείο που να δικαιολογούν την ύπαρξη μόνιμου προσωπικού.

Ε.Ε.:Μία σεβαστή μερίδα εκπαιδευτικών εκφράζει ανησυχίες και αντιρρήσεις όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης με ψηφιακά μέσα. Έχετε συναντήσει πολλές φορές τέτοια φαινόμενα τεχνοφοβίας; Πως τα αντιμετωπίζετε;

Β.Ν.: Ανησυχίες υπάρχουν και πολλές φορές φοβούμαι, δικαιολογημένες. Και δεν πιστεύω ότι οφείλονται σε μεγάλο βαθμό σε τεχνοφοβία, όσο στο γεγονός ότι όλοι οι συνειδητοποιημένοι εκπαιδευτικοί, ανεξάρτητα από ειδικότητα και ηλικία, καταλαβαίνουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν κάθε φορά που προσπαθούμε να εισάγουμε κάτι νέο την Παιδεία μας χωρίς να υπάρχει κατάλληλη προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα. Αν εξασφαλιστεί η κατάλληλη επιμόρφωση στους εκπαιδευτικού (παιδαγωγική, διδακτική, τεχνική) και η υλικοτεχνική υποδομή που θα παρέχει στον εκπαιδευτικό την ευελιξία επιλογής και χρήσης διαφόρων εκπαιδευτικών λογισμικών, τότε πιστεύω ότι οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί θα τολμήσουν τη νέα προσέγγιση και να την εφαρμόσουν σωστά μέσα στην τάξη τους. Αυτό φαίνεται να είναι και το γενικό αίτημα μέσα από συζητήσεις με συναδέλφους μου. Σχεδόν όλοι θέλουν να δοκιμάσουν τις νέες τεχνολογίες μέσα στην τάξη τους και να εκσυγχρονίσουν το μάθημά τους αλλά πριν θέλουν να είναι σίγουροι ότι θα το κάνουν σωστά και ότι θα υπάρχουν κάποιοι να τους στηρίξουν σε αυτή τους την προσπάθεια, η οποία γίνεται πολλές φορές αποσπασματικά και χωρίς συνέχεια, με αποτέλεσμα να απογοητεύονται και οι ίδιοι αλλά και οι ίδιοι οι μαθητές, οι οποίοι πολύ γρήγορα δημιουργούν προσδοκίες σε σχέση με το πώς γίνεται το μάθημα και κατόπιν απογοητεύονται. Αν το αίτημα αυτό των εκπαιδευτικών γίνει πιο μαζικό, πιστεύω ότι θα ενεργοποιηθούν εκείνοι οι μηχανισμοί που χρειάζονται για να συνεχίσει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών κατά ειδικότητες (η επιμόρφωση 2ου επιπέδου να έχει και συνέχεια).

Ε.Ε.:Συνολικά, σε ποιο βαθμό αξιοποιούνται οι σύγχρονες τεχνολογίες στη χώρα μας; Τι βήματα έχουν γίνει και τι χρειάζεται να περιμένουμε στο μέλλον;

Β.Ν.: Σε σχέση με το βαθμό αξιοποίησης των σύγχρονων τεχνολογιών στην εκπαίδευση στη χώρα μας, θα έλεγα ότι ειδικά τα τελευταία χρόνια, βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο. Τόσο σε επίπεδο διάθεσης από πλευράς εκπαιδευτικών να ενημερωθούν και να δοκιμάσουν τις νέες τεχνολογίες στην τάξη τους, όσο και στη δημιουργία των υποδομών για τη γρήγορη σύνδεση στο Διαδίκτυο όλων των σχολικών μονάδων, στο μεγάλο αριθμό από προσφερόμενα εκπαιδευτικά λογισμικά κυρίως μέσα από την Εκπαιδευτική Πύλη, σαν προϊόντα των έργων της Οδύσσειας και των Πλειάδων και τέλος σε επαρκή εργαστηριακή υποδομή σε όλα τα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τουλάχιστον. Υπάρχει δηλαδή εκείνη η βάση πάνω στην οποία θα στηριχθούν και θα αξιοποιηθούν οι σύγχρονες τεχνολογίες στην εκπαίδευση. Αυτό όμως δεν παύει να είναι μόνον η αρχή. Θα πρέπει να ενισχυθεί η προσπάθεια για παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, σε επίπεδο αναδόχων αλλά και ενεργών εκπαιδευτικών που έχουν να προσφέρουν πολλά λόγω στης εμπειρίας τους μέσα στη σχολική τάξη, να δοθούν κίνητρα τα οποία θα μπορούσαν να είναι ακόμα και οικονομικά στους εκπαιδευτικούς. Επίσης θα πρέπει να συνεχίσει να στηρίζεται η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και να ενισχυθεί με ευέλικτες δομές Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης και τέλος να ενισχυθεί ο εξοπλισμός στα σχολεία και μια καλή αρχή στο επίπεδο αυτό, θα ήταν η προμήθεια και εγκατάσταση διαδραστικών πινάκων.

Η Βασιλική Νιάρου για τους Διαδραστικούς Πίνακες

Γνωρίζαμε τη Βασιλική Νιάρου από την εργασία που επιμελήθηκε μαζί μετην Ευφροσύνη Γρουσουζάκου και παρουσίασε στο 4o εκπαιδευτικό συνέδριο της Σύρου (η πλήρης εργασία εδώ). Η κα Νιάρου εργάζεται ως εκπαιδευτικός πληροφορικής στη Β' βάθμια εκπαίδευση. Από αυτή τη θέση έχει συμετάσχει σε διάφορα προγράμματα και ευρωπαϊκές δράσεις (π.χ. Πρέσβης Δράσης Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης – eTwinning) και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ, ενώ συνεργάζεται με την εκπαιδευτική πύλη του Υπ.Ε.Π.Θ. Η πολύπλευρη δραστηριότητά της καθιστά τις απόψεις και τις οπτικές της ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.

Η Βασιλική Νιάρου παρουσιάζει την εργασία της σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες, στο 4ο συνέδριο εκπαιδευτικών της Σύρου. "Tο 2007 και μετά από παρότρυνση του τότε προϊσταμένου της Εκπαιδευτικής Πύλης του Υπουργείου Παιδείας κ. Άρη Λούβρη, αποφασίσαμε με τη συνάδελφό μου Έφη Γρουσουζάκου με την οποία δουλεύαμε τότε μαζί στην Εκπαιδευτική Πύλη, να ασχοληθούμε πιο εντατικά με το αντικείμενο των Διαδραστικών Πινάκων και να παρουσιάσουμε το αποτέλεσμα της έρευνάς μας στο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών της Σύρου".

Ε.Ε.: Έχετε συμμετάσχει σε εκδηλώσεις και συνέδρια που αφορούσαν την αξιοποίηση των τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Ποια είναι αυτά τα συνέδρια και τι, περίπου, παρουσιάσατε εσείς εκεί;

Β.Ν.: Από την πρώτη κιόλας χρονιά του διορισμού μου άρχισα να συμμετέχω σε Συνέδρια σχετικά με την εκπαίδευση, αρχικά με απλές συμμετοχές και πολύ σύντομα με εισηγήσεις ξεκινώντας από το Μάιο του 2003 στο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις Τ.Π.Ε. που πραγματοποιείται στη Σύρο κάθε 2 χρόνια. Ακολούθησαν εισηγήσεις σε αντίστοιχα συνέδρια στην Κόρινθο, τα Χανιά, την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Ρόδο και το Βόλο, καθώς και στη Σύρο το 2005 και το 2007. Οι εισηγήσεις είχαν θέματα όπως το Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Συγκεκριμένες Εκπαιδευτικές Προτάσεις, την υλοποίηση προγραμμάτων στα σχολεία όπως Τεχνομάθεια, Ηλεκτρονικές Αδελφοποιήσεις, Πολιτιστικά Προγράμματα, την εφαρμογή της Μεθόδου Σχεδίων Εργασίας στη σχολική τάξη, το Σχολείο του Μέλλοντος, τους Διαδραστικούς Πίνακες και ένας κοινός παρονομαστής σε όλα αυτά τα θέματα ήταν η χρήση των Νέων Τεχνολογιών σαν ένα μέσο για τη βελτίωση της μαθησιακής διαδικασίας και την προαγωγή της συνεργατικής και διερευνητικής μάθησης.


Επίσης συμμετείχα σε πολλά workshops της Πανελλήνιας Ένωσης Καθηγητών Πληροφορικής (ΠΕΚΑΠ) και οργάνωσα η ίδια αρκετά workshopsγια την παρουσίαση της Δράσης Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης – eTwinning, μιας Δράσης που βασίζεται εξολοκλήρου στη χρήση Νέων Τεχνολογιών.

Ε.Ε.:Πως ήρθατε σε επαφή με τους διαδραστικούς πίνακες, ποιες ήταν οι πρώτες σας εντυπώσεις και τι εμπειρία έχετε από τη χρήση τους;

Β.Ν.:Η πρώτη μου επαφή με τους Διαδραστικούς Πίνακες έγινε μέσα από τη Δράση Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης – eTwinning καθώς ένας τέτοιος Διαδραστικός Πίνακας αποτελούσε Βραβείο στους Πανελλήνιους Διαγωνισμούς Προγραμμάτων Ηλεκτρονικής Αδελφοποίησης που διεξάγονται κάθε χρόνο υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Από την πρώτη στιγμή βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό το νέο εργαλείο και άρχισα μία μικρή έρευνα σχετικά με τη χρήση του στο εξωτερικό και τι αποτελέσματα είχε δώσει μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Ε.Ε.:Στο 4ο συνέδριο της Σύρου (το 2007) παρουσιάσατε τους «διαδραστικούς πίνακες στην εκπαίδευση». Πως έγινε αυτό; Θα μας πείτε την ιστορία;

Β.Ν.: Το 2007 και μετά από παρότρυνση του τότε προϊσταμένου της Εκπαιδευτικής Πύλης του Υπουργείου Παιδείας κ. Άρη Λούβρη, αποφασίσαμε με τη συνάδελφό μου Έφη Γρουσουζάκου με την οποία δουλεύαμε τότε μαζί στην Εκπαιδευτική Πύλη, να ασχοληθούμε πιο εντατικά με το αντικείμενο των Διαδραστικών Πινάκων και να παρουσιάσουμε το αποτέλεσμα της έρευνάς μας στο 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις Τ.Π.Ε. στη Σύρο, με στόχο την ενημέρωση της εκπαιδευτικής κοινότητας για την ύπαρξη και αξιοποίηση αυτού του σημαντικού εργαλείου μέσα στην τάξη.

Ε.Ε.:Ποια ήταν η ουσία της εισήγησής σας σχετικά με τους διαδραστικούς πίνακες; Πως την εξέλαβαν όσοι την παρακολούθησαν στο συνέδριο και τι αντίκτυπο είχε στη συνέχεια;

Β.Ν.: Ας πούμε αρχικά λίγα πράγματα για το Διαδραστικό πίνακα σαν συσκευή. Ο διαδραστικός πίνακας είναι μια οθόνη ευαίσθητη στην αφή, που δουλεύει σε συνεργασία με έναν υπολογιστή και έναν βιντεοπροβολέα, παρουσιάζοντας την πληροφορία που εμφανίζεται στην οθόνη του υπολογιστή. Μοιάζει πολύ με τον παραδοσιακό μαυροπίνακα και χρησιμοποιείται ανάλογα. Ο υπολογιστής που συνδέεται στο διαδραστικό πίνακα, ελέγχεται με το άγγιγμα απευθείας ή με ειδική πένα. Οι εντολές μεταδίδονται στον υπολογιστή αντί να χρησιμοποιείται ποντίκι. Οι περισσότεροι διαδραστικοί πίνακες, συνδέονται απλά σε μία θύρα USB του υπολογιστή ή ακόμα και με ασύρματη τεχνολογία Bluetooth. Αρκετοί χρειάζονται έναν LCD προβολέα για την προβολή της οθόνης του υπολογιστή στην οθόνη τους, αλλά κάποια μοντέλα έχουν ενσωματωμένο προβολέα πίσω από την οθόνη. Οι διαδραστικοί πίνακες αποτελούν έναν πολύ αποτελεσματικό τρόπο διάδρασης με ψηφιακό υλικό και πολυμέσα σε ένα περιβάλλον εκπαίδευσης με πολλά άτομα. Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες στον διαδραστικό πίνακα περιλαμβάνουν διαμόρφωση κειμένου και εικόνων, δημιουργία, εκτύπωση και αποθήκευση σημειώσεων για διαμοιρασμό στους μαθητές, έντυπα ή ηλεκτρονικά σε κοινό αποθηκευτικό χώρο στον υπολογιστή ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Δίνεται η δυνατότητα προβολής ιστοσελίδων και βίντεο από το Διαδίκτυο, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί εύκολα για Προβολές και Προγράμματα καθώς ο διαδραστικός πίνακας είναι ιδανικός για επίδειξη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα για να δείξει στους μαθητές πως θα χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή - επίδειξη ενός εκπαιδευτικού λογισμικού, για να παρουσιαστεί η δουλειά ενός μαθητή σε όλη την τάξη, να δείξει βίντεο που εξηγούν δύσκολες έννοιες, για να βοηθήσει οπτικούς μαθητές ή μαθητές με ειδικές ανάγκες, για να δημιουργήσει σημειώσεις, σχήματα, χάρτες και να τα αποθηκεύσει για μελλοντική χρήση. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας του διαδραστικού πίνακα στη σχολική τάξη, αποτελεί μια συναρπαστική εξέλιξη – πρόκληση για τις υποθέσεις που κάναμε μέχρι τώρα για το ρόλο της τεχνολογίας στη μάθηση. Η συγκεκριμένη τεχνολογία δίνει έμφαση στις στρατηγικές μάθησης που αφορούν στο Μάθημα για Όλη την Τάξη και αποτελεί ένα πολύ δυνατό εργαλείο που προσφέρει προστιθέμενη αξία στις μεθόδους επίδειξης και μοντελοποίησης, βελτιώνει την ποιότητα της αλληλεπίδρασης και αξιολόγησης από τον καθηγητή μέσα από την προαγωγή αποτελεσματικών ερωτήσεων, ισορροπεί τη δημιουργία πηγών από τον εκπαιδευτικό για το μάθημά του, με το σχεδιασμό του μαθήματος, ενώ παράλληλα αυξάνει το ρυθμό και το βάθος της μάθησης. Τέλος, καθώς θυμίζει πολύ τον παραδοσιακό μαυροπίνακα, δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας ακόμα και στους τεχνοφοβικούς καθηγητές, προκειμένου να τον χρησιμοποιήσουν στο μάθημά τους.


Η ανταπόκριση του κοινού σε αυτή την περιγραφή, ήταν μεγάλη. Πολλοί συνάδελφοι ρώτησαν με μεγάλο ενδιαφέρον για λεπτομέρειες πάνω στη χρήση του εργαλείου, για το κόστος του, για το που μπορούν να το δουν από κοντά, ποιες εφαρμογές μπορούν να βρουν για την ειδικότητά τους, κ.λ.π. Ήταν ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι ανάμεσα στο κοινό βρισκόταν και η καλή συνάδελφος Μαίρη Φρέντζου, καθηγήτρια Αγγλικών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση που με χαρά μοιράστηκε την εμπειρία της από τη χρήση Διαδραστικού Πίνακα στο μάθημα της ξένης γλώσσας σε δημοτικό σχολείο.

Ε.Ε.:Εργάζεσθε ως εκπαιδευτικός πληροφορικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Σε ποιο βαθμό μπορούν, κατά τη γνώμη σας, να χρησιμοποιηθούν οι διαδραστικοί πίνακες στις αίθουσες των ελληνικών Γυμνασίων και Λυκείων; Είναι δυνατή η οριστική αντικατάσταση του παραδοσιακού μαυροπίνακα από τους διαδραστικούς;

Β.Ν.: Ο Διαδραστικός Πίνακας είναι δυνατόν να ενσωματωθεί σε όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης. Τόσο στην Πρωτοβάθμια όσο και στη Δευτεροβάθμια, άρα λοιπόν και σε Γυμνάσια και Λύκεια. Το ιδανικό θα ήταν κάθε τάξη να έχει το δικό της Διαδραστικό Πίνακα μαζί με το υπόλοιπο εποπτικό υλικό που χρησιμοποιούσαν μέχρι τώρα οι εκπαιδευτικοί για το μάθημά τους π.χ. χάρτες, κ.λ.π. Το θέμα είναι να μην αντιμετωπιστεί ο Διαδραστικός Πίνακας απλά σαν ένα νέο και «εφετζίδικο» εργαλείο που ήρθε να αντικαταστήσει τον παραδοσιακό μαυροπίνακα αλλά σαν μια σύγχρονη τεχνολογία που ήρθε για να βοηθήσει μαθητή και εκπαιδευτικό. Στην πρώτη περίπτωση σύντομα θα απαξιωθεί μιας και οι μαθητές μας έχουν κυριολεκτικά γεννηθεί μέσα στην τεχνολογία και ο εντυπωσιασμός που τους προκαλεί κάτι καινούριο σύντομα υποχωρεί μπροστά στο επόμενο «gadget» που θα συναντήσουν. Στη δεύτερη περίπτωση θα μπορούσε σταδιακά ακόμα και να αντικαταστήσει τον παραδοσιακό μαυροπίνακα με κάτι πιο εύχρηστο και πρακτικό σε όλα τα επίπεδα.


Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε το κόστος εγκατάστασης σε κάθε τάξη αλλά οι Σχολικές Επιτροπές θα μπορούσαν σαν ένα πρώτο βήμα να εγκρίνουν κονδύλια για την αγορά ενός Πίνακα και να τον εγκαταστήσουν σε κάποια αίθουσα με υποδομή σύνδεσης στο Διαδίκτυο ή σε κάποιο εργαστήριο του Σχολείου. Τη στιγμή που πολλά Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια ή ακόμα και φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών (που ήταν και από τους πρώτους οργανισμούς που κατανόησαν τα οφέλη της χρήσης Διαδραστικών Πινάκων) χρησιμοποιούν εδώ και μία διετία τουλάχιστον το Διαδραστικό Πίνακα, νομίζω ότι είναι καιρός να ακολουθήσει δυναμικά και η Δημόσια Εκπαίδευση.

"Να μην αντιμετωπιστεί ο Διαδραστικός Πίνακας απλά σαν ένα νέο και «εφετζίδικο» εργαλείο που ήρθε να αντικαταστήσει τον παραδοσιακό μαυροπίνακα αλλά σαν μια σύγχρονη τεχνολογία που ήρθε για να βοηθήσει μαθητή και εκπαιδευτικό" προτείνει η Βασιλική Νιάρου.

Ε.Ε.:Η χρήση των διαδραστικών πινάκων αρχίζει να αποτελεί αίτημα αρκετών εκπαιδευτικών. Με βάση την εμπειρία σας, οι εκπαιδευτικοί που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία είναι έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν διαδραστικούς πίνακες ή απαιτείται η επιμόρφωσή τους;

Β.Ν.: Όπως και για κάθε τι καινούριο, έτσι και για τους Διαδραστικούς Πίνακες, η εκπαιδευτική κοινότητα θα πρέπει να επιμορφωθεί κατάλληλα. Όχι τόσο στη ίδια τη χρήση – αφού οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί έχουν ήδη επιμορφωθεί στις Νέες Τεχνολογίες και κάποιες ειδικότητες μάλιστα συνεχίζουν με επιμόρφωση 2ου επιπέδου, όσο στο σχεδιασμό και ανάπτυξη δραστηριοτήτων που θα αξιοποιούν το νέο εργαλείο και θα βοηθήσουν τον εκπαιδευτικό να το χρησιμοποιήσει σωστά και χωρίς φόβο.

Ε.Ε.:Αν συγκρίνουμε το διαδραστικό πίνακα με την εγκατάσταση υπολογιστών σε κάθε θρανίο (όπως σε ένα εργαστήριο πληροφορικής) ή παροχή φορητού Η/Υ ανά μαθητή, ποια μέθοδος είναι προτιμότερη και γιατί;

Β.Ν.: Ο Διαδραστικός Πίνακας όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω, έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό την προαγωγή της συνεργατικής και διερευνητικής μάθησης. Ο μαθητής βγαίνει από την απομόνωση του θρανίου και του προσωπικού τετραδίου και κινείται με μεγαλύτερο θάρρος στο χώρο και στην ομάδα. Αν ο προσωπικός υπολογιστής πάρει απλά τη θέση του τετραδίου και ο μαθητής συνεχίσει να δουλεύει μόνος, δεν θα έχουμε να προσφέρουμε κάτι νέο ούτε στο μαθητή, ούτε στη διδακτική προσέγγιση του εκπαιδευτικού. Βέβαια η χρήση ατομικού υπολογιστή για κάθε μαθητή, θα μπορούσε με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού και καθοδήγησης από τον εκπαιδευτικό, να προάγει τη μάθηση με το ρυθμό που έχει ανάγκη ο μαθητής και να χρησιμοποιηθεί ποικιλοτρόπως, διευκολύνοντας τη μελέτη π.χ. του μαθητή στο σπίτι, χρησιμοποιώντας πολλαπλές ψηφιακές πηγές, κ.λ.π. αλλά για να είμαστε ρεαλιστές, το οικονομικό μέρος ενός τέτοιου εγχειρήματος θα ήταν πολύ μεγάλο. Οπότε μέχρι τη στιγμή που θα μπορούμε να προσφέρουμε σε κάθε μαθητή ένα προσωπικό υπολογιστή, ο Διαδραστικός Πίνακας θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρακτική και οικονομική λύση σε μία ή περισσότερες αίθουσες ενός σχολείου, πράγμα που θα καθιστούσε πιο εύκολη και την εγκατάσταση και συντήρηση των υποδομών.

Ε.Ε.:Τι επίδραση αναμένεται να έχει η αξιοποίηση μέσων Πληροφορικής και Επικοινωνιών στη διάθεση και το ενδιαφέρον των μαθητών;

Β.Ν.: Η εξοικείωση των μαθητών μας με την τεχνολογία, σε σημείο ορισμένες φορές μάλιστα να μας προσπερνούν με την ενημέρωση που έχουν, αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση όταν μιλάμε για εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών στη μαθησιακή διαδικασία. Όσον αφορά σους Διαδραστικούς Πίνακες, σίγουρα είναι ένα εργαλείο πρωτόγνωρο για τους μαθητές που σίγουρα όμως πολύ σύντομα θα εξοικειωθούν με τη χρήση του και αν δεν είναι σε θέση να τους γοητεύσει το «περιεχόμενο», πολύ γρήγορα θα πάψουν να ασχολούνται και με το «περιτύλιγμα». Το παν στη χρήση των νέων τεχνολογιών είναι ο σωστός σχεδιασμός και η δημιουργία περιβαλλόντων που θα χρησιμοποιηθούν και δραστηριοτήτων που θα πραγματοποιηθούν για να προάγουν από τη μια τη γνώση και τις δεξιότητες στις οποίες στοχεύει το κάθε μάθημα και από την άλλη στην απόκτηση «μεταγνώσης» και «μεταδεξιοτήτων» στους μαθητές για να συνεχίσουν τη διαδικασία της μάθησης σε ένα επίπεδο «δια βίου μάθησης» που αναμένεται να βασιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στις Νέες Τεχνολογίες. Ακόμα και αν η διάθεση του κάθε μαθητή γίνει πιο θετική και το ενδιαφέρον του αυξηθεί με τη χρήση μέσων Πληροφορικής και Επικοινωνιών, αυτό θα είναι μόνο μία πρώτη μάχη. Και η μάχη αυτή θα επαναλαμβάνεται κάθε φορά που ο μαθητής θα μπαίνει στη τάξη. Δεν αρκεί να διαθέτουμε εργαλεία. Πρέπει να τα χρησιμοποιούμε με το πιο κατάλληλο και εποικοδομητικό τρόπο. Και σε αυτή την καθημερινή μάχη έχουμε και έναν εχθρό εκ των έσω: τη τάση των μαθητών να απαξιώνουν ότι δεν είναι «τελευταίας τεχνολογίας» μένοντας στο «περιτύλιγμα» και αδιαφορώντας για το «περιεχόμενο». Εδώ πιστεύω ότι έχουμε όλοι μία ευθύνη και θα πρέπει να πειστούμε και εμείς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί ότι τα τελειότερα και πιο σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία, δεν αρκούν από μόνα τους για να κάνουμε το μάθημά μας πιο ενδιαφέρον και εποικοδομητικό για τους μαθητές μας. Ακόμα και ένα απλό παιχνίδι ρόλων στο προαύλιο του σχολείου μπορεί να αποδειχτεί πολύ πιο χρήσιμο από την πιο σύνθετη προσομοίωση που θα απαιτούσε ένα ακριβό υπολογιστή για να τρέξει.

Ε.Ε.:Εκτός από τους διαδραστικούς πίνακες, ποια άλλα είδη εξοπλισμού μπορούν να εκσυγχρονίσουν τη σχολική τάξη; Τι θα προτείνατε για το σχεδιασμό της τάξης του μέλλοντος;

Β.Ν.: Οι τελευταίες εξελίξεις στο χώρο των τεχνολογιών στην υπηρεσία του σχολείου μας οδηγούν στη χρήση τους Διαδραστικού Πίνακα σε συνδυασμό με τη χρήση σε ατομικό επίπεδο ενός Έξυπνου Θρανίου για κάθε μαθητή. Το Έξυπνο θρανίο, με τη μορφή μια τεράστιας οθόνης αφής στην επιφάνειά του, βοηθά το μαθητή μέσα από κατάλληλα λογισμικά και δραστηριότητες, να συντονίζει κάθε ατομική εργασία του και ταυτόχρονα να συμμετέχει σε ομαδικές εργασίες με τη βοήθεια του Διαδραστικού Πίνακα. Μάλλον όμως θα περάσουν κάποια χρόνια πριν δούμε αυτό το μοντέλο σε κάθε Ελληνικό Σχολείο και μέχρι τότε θα πρέπει να αρκεστούμε σε αυτά που υπάρχουν σε κάθε σχολείο λίγο πολύ. Ξεκινώντας από το πιο απλό, ένα φορητό υπολογιστή και ένα βιντεοπροβολέα, περνώντας σε ένα Διαδραστικό Πίνακα σε κάθε τάξη, σε ένα τουλάχιστον πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο σε κάθε σχολείο, ανοιχτό για όλα τα μαθήματα και καταλήγοντας σε ένα υπολογιστή για κάθε παιδί και ευρυζωνική σύνδεση για όλα τα σχολεία. Και ας μην ξεχνάμε, λιγότερη σημασία έχει αυτό που διαθέτουμε και περισσότερη το πώς το χρησιμοποιούμε...

Ε.Ε.:Υπάρχουν διάφορα είδη λογισμικού που μπορούν να αξιοποιηθούν στην εκπαίδευση (υπερμεσικές εφαρμογές, εργαλεία e-learning, συστήματα αυτό-αξιολόγησης, εργαλεία παρουσίασης και υποστήριξης του μαθήματος, κ.α.). Υπάρχουν διαθέσιμοι τίτλοι στην ελληνική αγορά; Χρησιμοποιείτε εσείς ή κάποιοι συνάδελφοί σας κάποιους από αυτούς;

Β.Ν.: Τα τελευταία 10 χρόνια έχει γίνει μία πολύ μεγάλη προσπάθεια για την ανάπτυξη εκπαιδευτικού λογισμικού ή και τον εξελληνισμό ξέρων πιστοποιημένων εκπαιδευτικών πακέτων. Δεν θα σταθώ στην πληθώρα τίτλων που παράγουν οι διάφορες εταιρίες παραγωγής λογισμικού αλλά στα πιστοποιημένα από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εκπαιδευτικά λογισμικά στα οποία έχουν πρόσβαση όλοι οι εκπαιδευτικοί και όλες οι σχολικές μονάδες της χώρας μέσα από την ιστοσελίδα της Εκπαιδευτικής Πύλης που τα φιλοξενεί http://www.e-yliko.gr/resource/supportmaterial/suppSoft.aspx..Στην ενότητα Προϊόντα Εκπαιδευτικού Λογισμικού (Υπ.Ε.Π.Θ./Π.Ι./Ε.Α.Ι.Τ.Υ.) μπορεί να βρει κανείς το εκπαιδευτικό λογισμικό που έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια των έργων ΟΔΥΣΣΕΙΑ και ΠΛΕΙΑΔΕΣ. Το λογισμικό αυτό περιλαμβάνει εργαλεία μοντελοποίησης, ανοιχτά περιβάλλοντα πειραματισμού και διερευνητικής μάθησης, εικονικά εργαστήρια, διαδραστικά περιβάλλοντα προσομοίωσης κ.α. Κάποιοι πολύ γνωστοί τίτλοι είναι το CENTENIA, το Δ.Ε.Λ.Υ.Σ, το Interactive Physics, το Cabri, το Ανακαλύπτω τις μηχανές, το Geometer's SKETCHPAD και πολλά άλλα. Το λογισμικό καλύπτει τα περισσότερα από τα μαθήματα που διδάσκονται στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει γύρω στους 50 τίτλους. Επίσης η ενότητα Εκπαιδευτικά Πακέτα (Υπ.Ε.Π.Θ/Ε.Α.Ι.Τ.Υ) περιλαμβάνει γύρω στους 35 τίτλους εκπαιδευτικών πακέτων που έχει προμηθευτεί το Υπ.Ε.Π.Θ από διάφορους ανάδοχους στο πλαίσιο της ενότητας ΝΗΡΗΙΔΕΣ του έργου ΠΛΕΙΑΔΕΣ. Στα πακέτα αυτά βρίσκουμε διάφορα εκπαιδευτικά σενάρια για εκπαιδευτικές δραστηριότητες που έχουν αναπτυχθεί με τα εργαλεία-λογισμικά της προηγούμενης ενότητας και ακολουθούν τις σύγχρονες μεθόδους διδασκαλίες που οδηγούν τους μαθητές στη γνώση μέσω της διερεύνησης και του πειραματισμού συνεργαζόμενοι σε ομάδες με τον δάσκαλο οδηγό σε αυτήν την διαδικασία. Τέτοια Εκπαιδευτικά πακέτα είναι: το Ταξίδι σ’ ένα δίκτυο, το Αλγοριθμική και Προγραμματισμός, το Επεξεργασία Ιστορικών Πηγών, Πλανήτης Γη Β΄ και πολλά άλλα.


Στο σχολείο μου βρίσκονται ήδη κάποια από αυτά τα Λογισμικά (Δ.Ε.Λ.Υ.Σ, Interactive Physics, Geometer's SKETCHPAD) και με χαρά διαπιστώνω ότι οι συνάδελφοί μου έχουν αρχίσει να τα χρησιμοποιούν, όπως και εγώ η ίδια άλλωστε (κυρίως το Δ.Ε.Λ.Υ.Σ. και το Λογισμικό Δικτύων που αντιστοιχούν στα μαθήματα Πληροφορικής). Οι μαθητές ενθουσιάζονται με τη χρήση των Λογισμικών αυτών. Το μάθημα ανανεώνεται αισθητά και τα παιδιά δείχνουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ειδικά στα «δύσκολα» και «απαιτητικά» μαθήματα όπως είναι η Φυσική και τα Μαθηματικά. Βέβαια πρακτικά αντιμετωπίζουμε δυσκολίες αφού δύσκολα θα βρούμε διαθέσιμες ώρες στο εργαστήριο για να δουλέψουν εκεί οι μαθητές. Η συνήθης λύση είναι σε μία μικρή αίθουσα με βιντεοπροβολέα, συνδυασμένο με ένα φορητό υπολογιστή. Αυτό στην πράξη σημαίνει μετακίνηση των μαθητών και ενίοτε αναστάτωση του καθημερινού προγράμματος του σχολείου.

Ε.Ε.:Ποια πλεονεκτήματα και ποια μειονεκτήματα εντοπίζετε στη χρήση του διαδραστικού πίνακα στη σχολική αίθουσα;

Β.Ν.: Σε αυτά τα πρακτικά προβλήματα που ανέφερα πιο πάνω (ελεύθερος χώρος, μετακίνηση μαθητών από τη μία αίθουσα στην άλλη, κ.λ.π.), θα μπορούσε να δώσει λύση η ύπαρξη ενός διαδραστικού πίνακα σε κάθε τάξη ή έστω σε λίγους αλλά καλά εξοπλισμένους χώρους του σχολείου. Αν αυτό συνδυαστεί με την κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που θα χρησιμοποιήσουν το διαδραστικό πίνακα, τότε πιστεύω ότι μόνο πλεονεκτήματα μπορούμε να έχουμε από την χρήση του.


Πιο συγκεκριμένα, οι διαδραστικοί πίνακες παρουσιάζουν κάθε εκπαιδευτική πηγή με ένα ιδιαίτερα ελκυστικό τρόπο και κάνουν την εκπαίδευση πιο διασκεδαστική, τόσο για τους εκπαιδευόμενους όσο και για τους εκπαιδευτές, με χρήση περισσότερων και μεγαλύτερης ποικιλίας μέσων εκπαίδευσης. Επίσης, είναι κατάλληλοι για τις ανάγκες μικρών και μεγάλων σε πλήθος τάξεων. Μαθητές με ειδικές ανάγκες ειδικότερα, μπορούν να επωφεληθούν από την παρουσίαση πολυμεσικού περιεχομένου στη μεγάλη οθόνη, καθώς τους βοηθά και στην επεξεργασία της πληροφορίας και την προσαρμογή τους στην τάξη. Παράλληλα ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη. Οι διαδραστικοί πίνακες μπορούν να επηρεάσουν τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες με διάφορους τρόπους, όπως με το να κρατούν αμείωτη την προσοχή των μαθητών στο μάθημα, να τους δίνουν κίνητρα και να προωθούν τον ενθουσιασμό για μάθηση, ενώ ταυτόχρονα να τους δίνουν και περισσότερες ευκαιρίες για συμμετοχή, συνεργασία και ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Οι διαδραστικοί πίνακες υποστηρίζουν και χρησιμοποιούνται σε πολλά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που αφορούν μαθητές με προβλήματα ακοής και όρασης ενώ δεν είναι αναγκαία η χρήση πληκτρολογίου, πράγμα που διευκολύνει την πρόσβαση ειδικότερα για παιδιά και άτομα με ειδικές ανάγκες. Τέλος, εκτός των θετικών επιδράσεων στην εκπαίδευση, η σχεδίαση του μαθήματος πάνω στο διαδραστικό πίνακα μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς να κατευθύνουν την προετοιμασία τους, να γίνουν πιο ικανοί στις νέες τεχνολογίες και να αυξήσουν την παραγωγικότητα τους.

Ε.Ε.:Πως μπορεί να λειτουργήσει ο διαδραστικός πίνακας στη διδασκαλία των μαθημάτων που διδάσκετε (πληροφορικής);

Β.Ν.: Στο ευρύ κοινό η διδασκαλία των μαθημάτων της Πληροφορικής, συχνά συγχέεται με την απλή εκμάθηση χρήσης ηλεκτρονικού υπολογιστή σε επίπεδο επεξεργαστών κειμένου και χρήσηςinternet και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αυτό δυστυχώς το αντιμετωπίζω πολλές φορές και με γονείς που διερωτούνται για τις επιδόσεις των παιδιών τους στα μαθήματα πληροφορικής, βλέποντας τα παιδιά τους να περνάνε πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή αλλά χωρίς αντίστοιχες επιδόσεις στα μαθήματα του σχολείου. Η αλήθεια είναι ότι στο Λύκειο (Γενικό και Επαγγελματικό) τα μαθήματα Πληροφορικής είναι ιδιαίτερα απαιτητικά (δεν είναι τυχαίο ότι κάποια από αυτά εξετάζονται σε επίπεδο Πανελλαδικών Εξετάσεων) και η προσέγγιση είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό θεωρητική και αυτό είναι που δυσκολεύει πιο πολύ τους μαθητές, το να περάσουν δηλαδή από την πλευρά του χρήστη στην πλευρά του δημιουργού. Λόγου χάρη η ουσία ενός συγκεκριμένου μαθήματος δεν είναι πώς να «σερφάρεις» στο Διαδίκτυο αλλά να φτιάξεις ιστοσελίδες. Η χρήση εκπαιδευτικών λογισμικών, όπως μου έχει δείξει η μέχρι τώρα εμπειρία μου στη σχολική τάξη αλλά και οι συζητήσεις με άλλους συναδέλφους, καθηγητές Πληροφορικής σε Λύκεια κυρίως, μπορεί να παίξει καταλυτικό ρόλο στο να μπορέσουν οι μαθητές να αποδώσουν καλύτερα στα μαθήματα αυτά. Αν τώρα μπορούσαμε να συνδυάσουμε τη χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών με τη χρήση διαδραστικού πίνακα μέσα στην τάξη (γιατί μην ξεχνάμε, δεν διδάσκονται όλα τα μαθήματα Πληροφορικής στο εργαστήριο…), πιστεύω ότι θα είχαμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα, ο διαδραστικός πίνακας υποστηρίζει το γνωστό μοντέλο ή στρατηγική, του τρίπτυχου Μοντελοποίηση – Επίδειξη – Σχολιασμός. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποιείται ευρύτατα στις θεωρητικές ενότητες στα μαθήματα Δικτύων αλλά και στον Προγραμματισμό. Έτσι, ενώ η μοντελοποίηση είναι κατά βάση μία μορφή παρουσίασης, δείχνουμε δηλαδή πως μπορεί να γίνει κάτι, με τη χρήση του διαδραστικού πίνακα, μπορεί να γίνει διαδραστικά και να συμπεριλάβει ευκαιρίες για ανάδραση. Οι μαθητές μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον διαδραστικό πίνακα για να μοντελοποιήσουν δραστηριότητες ο ένας στον άλλο ή σαν εργαλείο για να δείξουν τη δουλειά τους στην ομάδα τους.

Το on-line σχολείο Mathisis.org

Οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών αποτελούν φαινόμενο των τελευταίων χρόνων. Ωστόσο, αρκετοί άνθρωποι πιστεύουν ότι σε αυτές πρέπει να αναζητηθεί το κλειδί για την ουσιαστική αναμόρφωση της ελληνικής εκπαίδευσης. Οι ομάδες και οι κοινότητες των εκπαιδευτικών που δεν διστάζουν να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να διαδραματίσουν δημιουργικό ρόλο συνιστούν φορείς νέων ιδεών και αλλαγών. Μία τέτοια ομάδα βρίσκεται και πίσω από το mathisis.org, το on-line σχολείο το οποίο στηρίζεται σε μία πλατφόρμα μάθησης ανοιχτού κώδικα και αποτελεί ένα σπάνιο για τα δεδομένα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης εγχείρημα.

Ε.Ε.: Τι ρόλο μπορούν να παίξουν οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στη χώρα μας;

Α.Τ.: Οι on-line κοινότητες εκπαιδευτικών μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε διαδικασίες όπως η επιμόρφωση , η υποστήριξη διαδικτυακών μαθημάτων, αλλά και χώροι ανταλλαγής απόψεων. Ουσιαστικό και κυρίαρχο ρόλο σε αυτές έχουν τα forum όπου ανταλλάσσονται απόψεις πάνω σε κοινά θέματα που ενδιαφέρουν το σύνολο των εκπαιδευτικών. Όχι μόνο κοινότητες εκπαιδευτικών , αλλά και μαθητών και γονέων μπορούν να αποτελέσουν μέσο και χώρο ουσιαστικής και δημιουργικής έκφρασης γνωμών , απόψεων , εμπειριών.

Αυτό που ενδιαφέρει τους εκπαιδευτικούς είναι η κατανόηση ότι τέτοια εργαλεία μπορούν να φέρουν πλεονεκτήματα που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση τέτοιων εργαλείων όπως τα Wikis στη διδασκαλία διαφόρων μαθημάτων όπως η γλώσσα, όσο και οι δυνατότητες που προσφέρουν εργαλεία επικοινωνίας όπως τα Chat και τα Φόρουμ για ανάπτυξη γραπτής και προφορικής έκφρασης των μαθητών και αξιολόγησής τους από τη μεριά των εκπαιδευτικών.

Το mathisis.org περιγράφεται από ορισμένους ως "on-line σχολείο", παρ' ότι κατ' ουσίαν λειτουργεί βοηθητικά. "Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές στο μάθησης υπάρχουν 1028 χρήστες. Από αυτούς οι περισσότεροι είναι μαθητές των τριών τελευταίων χρόνων από τα δημοτικά Καλυβίων και Δασούπολης. Επίσης συνάδελφοι από διάφορες περιοχές της Ελλάδος και του εξωτερικού καθώς και λογαριασμοί γονέων" επισημαίνει ο κος Τριανταφυλλίδης.

Ε.Ε.: Είστε ένας από τους δημιουργούς του www.mathisis.org . Θα μας πείτε μερικά λόγια για τους σκοπούς και την υλοποίηση αυτού του εγχειρήματος;

Α.Τ.: Η χώρος του www.mathisis.org αποτελεί ένα σύστημα διαχείρισης μάθησης βασισμένο σε moodle. Δημιουργήθηκε από ομάδα τριών εκπαιδευτικών (Τριανταφυλλίδης Αβραάμ, Κοφτερός Αλέξανδρος, Σκέλλας Αντώνιος σε συνεργασία την Κρασσά Άννα από το τμήμα βιβλιοθήκης και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης του ΠΑΜΑΚ.)

Αν και συστήματα όπως το Moodle, γνωστά και ως «Πλατφόρμες Μάθησης» (Becta, 2005) χρησιμοποιούνται εδώ και χρόνια για επιμόρφωση ενηλίκων, εντούτοις ελάχιστες είναι οι φορές που έχουν χρησιμοποιηθεί για να καλύψουν ανάγκες της δημοτικής εκπαίδευσης σε επίπεδο μαθητή. Πέρα από τα λίγα παραδείγματα αξιοποίησης των πλατφόρμων μάθησης στη δημοτική εκπαίδευση, υπάρχει και η αντίληψη πως «οι Πλατφόρμες Μάθησης ίσως να μην είναι κατάλληλες για τη βαθμίδα αυτή» (Becta, 2003).
Σύμφωνα με τους Link & Joosten (2002), οι Πλατφόρμες Μάθησης είναι ηλεκτρονικά συστήματα τα οποία προσφέρουν αλληλεπίδραση μέσω διαδικτύου μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευομένου, συμπεριλαμβανομένης της εξ αποστάσεως μάθησης. Επίσης, επικρατεί και η άποψη πως οι Πλατφόρμες αυτές μπορούν να ενισχύσουν τις δομές της εκπαίδευσης ώστε να προσφέρουν πιο μαθητοκεντρικές προσεγγίσεις, να ενισχύσουν την αλληλεπίδραση μαθητή και μαθησιακού περιεχομένου και να βοηθήσουν στην εποικοδόμηση της γνώσης.

Το μάθησης έρχεται να καλύψει τέσσερις θεμελιώδεις άξονες της εκπαιδευτικής διαδικασίας και της προσπάθειας ενσωμάτωσης ΤΠΕ στην εκπαίδευση.

• αξιοποίηση της πλατφόρμας Μάθησης για συνεργασία των μαθητών δύο σχολείων (Καλυβίων και Δασούπολης Κύπρου) εντός και εκτός σχολικού χώρου. Για παράδειγμα να αναφέρω τον τρόπο λειτουργίας σε ένα μάθημα, ώστε να γίνει κατανοητή η χρήση της πλατφόρμας. Οι μαθητές εργάζονταν σε κοινές ώρες σε κοινό μάθημα, το οποίο είχε διαμορφωθεί με τρόπο τέτοιο ώστε να αντικατοπτρίζει τη διαφορετικότητα ανάμεσα στις δύο χώρες. Παράδειγμα αποτελεί το μάθημα για τους πολιτισμικούς θησαυρούς Κύπρου και Ελλάδας που κλάπηκαν επί Τουρκοκρατίας. Το μάθημα ξεκινούσε εντός σχολικού χρόνου, με κοινή επαφή μέσω τηλεδιάσκεψης των δύο τμημάτων ώστε να τεθούν οι κοινοί στόχοι. Μέρος του μαθήματος και των γνωστικών αντικειμένων καλύπτονταν εντός τάξης, ενώ οι μαθητές θα συνέχιζαν την εργασία στο σπίτι. Η αναγκαστική χρήση των Φόρουμ έφερνε τους μαθητές σε επαφή τα απογεύματα ώστε να συζητήσουν διάφορα θέματα που αφορούσαν συγκεκριμένα ερωτήματα (π.χ. συγγραφή κοινής επιστολής προς το Βρετανικό Μουσείο για επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα). H πλατφόρμα Moodle, στην οποία στηρίζεται το Mathisis.org, προσφέρει τα εργαλεία για σύγχρονη και ασύγχρονη επικοινωνία, μιας και στηρίζεται στις θεωρίες του Κοινωνικού Εποικοδομισμού (Dougiamas, 2004).
  
• Συνεργασία απομακρυσμένων σχολείων με ανταλλαγή εμπειριών που είναι μοναδικές σε κάθε χώρα και ανάπτυξη επιχειρηματολογίας.
  
• Εμπλοκή γονιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μέσα από τα Φόρουμ, αλλά και μέσα από ειδική σελίδα για γονιούς, επιχειρήθηκε η άμεση εμπλοκή των γονιών ώστε να υπάρξει καλύτερη συνεργασία μεταξύ της οικογένειας και του εκπαιδευτικού. Οι γονείς είχαν την ευκαιρία να εκφράζουν απόψεις, απορίες αλλά και προβληματισμούς για θέματα που αφορούσαν το περιεχόμενο της διδακτέας ύλης, καθώς και άλλα θέματα σχετικά με τη λειτουργία του σχολείου. Για το σχολικό έτος 2008-2009 δημιουργήθηκε ειδικός χώρος για γονείς, με παιδιά στις δύο μεγαλύτερες τάξεις και αναπτύχθηκε μάθημα με θέμα «Παιδί και Διαδίκτυο». Στο μάθημα υπήρξαν 33 συμμετέχοντες με ενεργούς τους 22. Στα φόρουμ συζητήθηκαν θέματα ασφάλειας, παρενόχλησης και άλλα που προέκυπταν από τη συζήτηση.
  
• Επιμόρφωση εκπαιδευτικών. Στόχος ήταν να γίνει μετάδοση των εμπειριών και σε άλλους εκπαιδευτικούς, τόσο μέσα από μαθήματα που σχεδιάστηκαν για διδασκαλία αποκλειστικά μέσω του Mathisis.org, όσο και για υποστήριξη μαθημάτων επιμόρφωσης σε πραγματικές αίθουσες (blended learning). Το Mathisis.org αξιοποιήθηκε για διδασκαλία του μαθήματος Π5 «Επιμόρφωση Επιμορφωτών στην εφαρμογή των ΤΠΕ στη διδασκαλία», Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, καθώς και για επιμόρφωση εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ελλάδας με θέμα « Εναλλακτικοί τρόποι αξιολόγησης μαθητή μέσα από τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών». Στο παραπάνω πρόγραμμα συμμετείχαν 36 εκπαιδευτικοί της Ε΄ περιφέρειας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Ανατ. Αττικής.
  

Ε.Ε.: Η άδεια πρόσβασης στο εκπαιδευτικό υλικό www.mathisis .org είναι η Creative Commons. Τι σημαίνει αυτό και για πιο λόγο την επιλέξατε;

Α.Τ.: Η άδεια Creative Commons που κάτω από αυτή δημιουργείται το υλικό του μάθησης έχει κάποια επίπεδα ανάλογα με το τι θέλει ο δημιουργός του υλικού να είναι ελεύθερο και τι να υπόκειται κάτω από ορισμένους περιορισμούς. Στο μάθησης είναι ελεύθερη η διανομή και παρουσίαση στο κοινό , δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση, και με δέσμευση να χρησιμοποιείται για τους σκοπούς που δημιουργήθηκε. Επίσης μία σειρά από κάποιες ακόμη λεπτομέρειες μας έκαναν να επιλέξουμε τον συγκεκριμένο τρόπο δημιουργίας του υλικού.

Πιστεύουμε ότι η ανάπτυξη περιεχομένου κάτω από άδειες όπως η C.C αποτελούν παραδείγματα με τα οποία μπορεί να αναπτύσσεται και να διαμοιράζεται εκπαιδευτικό περιεχόμενο.

Ε.Ε.: Πόσο σημαντική είναι για την εκπαίδευση η ελευθερία στη διάδοση και τη διάθεση της γνώσης και της επικοινωνίας;

Α.Τ.: Ακρογωνιαίος λίθος ενός εκπαιδευτικού συστήματος είναι η ελευθερία στη διάδοση ιδεών και η δυνατότητα πρόσβασης στη γνώση. Για να πραγματοποιηθεί αυτό θα πρέπει το εκπαιδευτικό σύστημα να γίνει λιγότερο εσωστρεφές να δοθεί η δυνατότητα εμπλουτισμού του περιεχομένου των σχολικών εγχειριδίων μέσα από τη συμμετοχή σε ομάδες κάτω από το πρότυπο wiki και να υιοθετηθούν ανοικτά πρότυπα στην ανάπτυξη και διακίνηση εκπαιδευτικού υλικού.

Ε.Ε.: Πόσοι άνθρωποι, περίπου, χρησιμοποιούν το www.mathisis.org και με ποιο τρόπο, συνήθως;

Α.Τ.: Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές στο μάθησης υπάρχουν 1028 χρήστες. Από αυτούς οι περισσότεροι είναι μαθητές των τριών τελευταίων χρόνων από τα δημοτικά Καλυβίων και Δασούπολης. Επίσης συνάδελφοι από διάφορες περιοχές της Ελλάδος και του εξωτερικού καθώς και λογαριασμοί γονέων.

Ε.Ε.: Μία σεβαστή μερίδα εκπαιδευτικών εκφράζει ανησυχίες και αντιρρήσεις όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης με ψηφιακά μέσα. Αρκετοί, επίσης, θεωρούν μη ρεαλιστικές τις λύσεις που δεν περιλαμβάνουν λογισμικό των μεγάλων εταιριών του χώρου. Έχετε συναντήσει πολλές φορές τέτοια φαινόμενα τεχνοφοβίας; Πως τα αντιμετωπίζετε;

Α.Τ.: Η τεχνοφοβία είναι ένα φαινόμενο που δεν εμφανίζεται μόνο στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Συνεχείς επιμορφώσεις ανά τακτά διαστήματα με τη μέθοδο εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ενδοσχολικές επιμορφώσεις και ανάπτυξη ομάδων με σύμβουλο Νέων Τεχνολογιών ανά διεύθυνση πρωτοβάθμιας με ρόλο την ενσωμάτωση των ΤΠΕ, είναι κάποια από αυτά που θα κάμψουν τις ανησυχίες συναδέλφων.

Επιπρόσθετα αναγνωρίζεται η ανάγκη για δημιουργία εργαστηρίων ανά περιφέρεια όπου θα γίνεται χρήση , εγκατάσταση, επίδειξη εκπαιδευτικού λογισμικού τόσο από το χώρο του ελεύθερου όσο και εμπορικά. Το ελεύθερο λογισμικό είναι απαραίτητο να μπει στην εκπαίδευση για έναν ουσιαστικό λόγο που αφορά την απεξάρτηση από μεγάλες εταιρείες παραγωγής και διανομής software. Υπάρχει πλέον ένας πραγματικά τεράστιος κατάλογος εκπαιδευτικών προγραμμάτων από το χώρο του ΕΛ/ΛΑΚ και πολλοί συνάδελφοι συνεισφέρουν οικειοθελώς στην ανάπτυξη και μετάφραση πολύ αξιόλογων εφαρμογών.

Ε.Ε.: Κατά την εκτίμησή σας, σε ποιο βαθμό αξιοποιούνται οι σύγχρονες τεχνολογίες στη χώρα μας; Τι βήματα έχουν γίνει και τι να περιμένουμε στο μέλλον;

Α.Τ.: Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει αρκετά βήματα που φέρνουν όλο και πιο κοντά την αλλαγή στις σχολικές αίθουσες. Επιμορφώσεις εκπαιδευτικών, παραγωγή λογισμικών, πρόθεση για δημιουργία αναλυτικών προγραμμάτων εκ μέρους του ΠΙ που θα επιτρέπει την ένταξη των Νέων Τεχνολογιών είναι μερικά από τα θετικά μηνύματα. ¨Όμως η θετική στάση και η διάθεση για αλλαγή δεν μπορούν να έρθουν εύκολα και από κανένα πρόγραμμα παρέμβασης.

Είναι απαραίτητο να βοηθηθούν οι εκπαιδευτικοί στο έργο τους , ώστε να συνεχίσουν να δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό στην εκπαίδευση των νέων παιδιών.